Een tropische verrassing in het Hollandse klimaat

Tropische planten doen het niet in een gematigd klimaat, zoals wij dat in Nederland kennen. Of hooguit als zogenoemde eenjarigen, planten dus die het slechts één (zomer)seizoen volhouden en dan afsterven (of als kamerplanten natuurlijk). Is dat jammer? Ach, enerzijds is het natuurlijk zo, dat er zo vele schitterende tropische planten zijn, dat je ze graag in je tuin zou hebben, maar anderzijds zijn er ook vele prachtige soorten die oorspronkelijk komen uit een gematigd klimaat en die hier dus goed gedijen.

Roze kwastjes

De Calliandra surinamensis in het straatbeeld.

Toch kan je soms zo verlangen naar een specifieke plant, omdat die mooie herinneringen bij je oproept. Uit pure nostalgie dus. Zo’n soort gevoel had mijn vrouw bij een bepaalde struik uit Suriname, de “officierskwast”. Mijn vrouw is toen ze twintig was vanuit Paramaribo naar Nederland gekomen. De officierskwast waaraan ze die speciale herinnering had, was de haag van haar overburen. Ze beschreef me de bloemen van deze plant als roze kwastjes, die inderdaad wel iets weg hadden van de kwasten aan de epauletten van oude militaire uniformen.

Kwijnende bloempjes

Twintig jaar geleden gingen we voor het eerst samen naar Suriname; een mooie gelegenheid voor mijn vrouw om onze zoon en mij kennis te laten maken met het land van haar geboorte. En natuurlijk wilde ze me ook de haag van officierskwasten van haar vroegere overbuurvrouw laten zien. Op mij maakte die haag toen niet zo’n indruk, want hij was op dat moment eigenlijk uitgebloeid, zodat er maar een paar kwijnende bloempjes op zaten. Niettemin was het een leuke plant en het zou best aardig zijn als je die in Nederland ook zou kunnen laten groeien. Maar ja, dat kan natuurlijk toch niet.

De peulen van de Calliandra surinamensis.

Surinaamse poederkwast

De wetenschappelijke naam van de officierskwast – zoals wij hem in ons gezin voortaan altijd noemen – is Calliandra surinamensis. Op internet kom je hem ook onder een andere naam tegen, als de “Surinaamse poederkwast”, want inderdaad, daar heeft hij ook wel iets van weg. De plant wordt in ieder geval altijd beschreven als een boom of struik met meerdere stammen die niet winterhard is. Hij is hier dus wel als kuipplant aan te planten, maar dan moet je hem wel zien te pakken te krijgen. En dat laatste is niet makkelijk, want hij is nergens te koop. We hadden ons er dus bij neergelegd, dat wij de officierskwast niet in onze tuin zouden krijgen.

Tuininspiratie opdoen?

In mijn Tuinideeën Gids deel ik 80 tuinideeën met je die je zelf kunt toepassen op je eigen tuin. Nieuwsgierig geworden? Download hier de gratis gids. 

Geveerd en varenachtig blad

Aan de foto’s kan je zien dat het een zeer charmante plant is. De kwastvormige bloemen zijn roze aan de uiteinden en wit aan de basis. Het blad is fijn geveerd en doet varenachtig aan. En hij bloeit uitbundig. Maar helaas, deze boom of struik is voor Nederlandse tuinen dus onbereikbaar… Of toch niet?

Wel of niet winterhard?

De Perzische slaap- of zijdeboom, Albizia julibrissin.

Acht jaar later, nu dus twaalf jaar geleden, waren we voor het eerst in China. Maar wie schetst onze verbazing, toen wij in Peking rijdend in een taxi op een lange boulevard in de middenberm een reeks bomen ontwaarden, die verdacht veel leken op bloeiende officierskwasten. Verdacht veel leken? Nee, dat waren gewoon officierskwasten: zie dat fijne gevederde blad, zie die van wit naar zachtroze verlopende, draadachtige bloemblaadjes. Dit moesten gewoon officierskwasten zijn. Maar dan, die plant is niet winterhard en Peking heeft een ruig landklimaat: hete zomers (waar wij van mee konden spreken), maar ijskoude winters. Hadden wij maar een fractie van de Pekingse winter, dan werd hier ieder jaar een Elfstedentocht gereden.

Waar we in China ook kwamen, we zagen ze

En de officierskwast kon dat ruige klimaat wel doorstaan? Het duizelde ons; we konden het ons niet voorstellen. Toen we een maal die eerste bomen gespot hadden in Peking, hielden we uiteraard onze ogen open om te zien of we er meer konden vinden. En ja hoor, ook in Xi’an – de oude hoofdstad met het beroemde terracotta leger – zagen we vele officierskwasten. En in Chengdu en in Shanghai, eigenlijk overal waar we in China kwamen, zagen we ze.

Dik botanisch naslagwerk

Het raadsel werd die zomer nog niet opgelost, maar thuisgekomen begonnen we te zoeken. Internet bood nog niet de mogelijkheden die het nu biedt, maar ik had thuis een dik botanisch naslagwerk met de toepasselijke titel “Botanica”. Ik had dat boek niet omdat ik nu zo vreselijk geïnteresseerd was in horticultuur, maar omdat ik een aantal jaren daarvoor in opdracht van een vriend de letter M had vertaald uit het Engels. Een deel van de verdienste was een exemplaar van het boek. De Surinaamse officierskwast had ik redelijk snel gevonden, maar uit de beschrijving bleek nog eens ondubbelzinnig dat deze plant niet winterhard is.

De peulen van de Albizia julibrissin.

Bij de A was het raak

Vrijwel iedere plant in Botanica heeft een afbeelding, zodat ik besloot om de gok te wagen en ik begon het boek door te bladeren op zoek naar de foto van een plant die verdacht veel op de Calliandra surinamensis leek, maar het niet was. Ik had geluk: al bij de A was het raak. Om precies te zijn: de Albizia julibrissin leek als twee druppels water op de Calliandra surinamensis. Het is haast niet te geloven, maar de twee planten lijken echt heel veel op elkaar. Beide soorten zijn verwante mimosa-achtigen uit de vlinderbloemenfamilie of Fabaceae, maar ze behoren wel tot verschillende geslachten, dus de verwantschap is niet heel nauw. De Albizia julibrissin heet in het Nederlands “Perzische slaapboom” of “zijdeboom” en deze soort is inderdaad bestand tegen koude winters.

Bladverliezend of bladbehoudend

Uiteraard zijn er ook verschillen tussen de zijdeboom en de officierskwast. De zijdeboom is bladverliezend, terwijl de officierskwast zijn blad behoudt. En het blad van de zijdeboom is iets fijner, wat niet wil zeggen dat het blad van de officierskwast grof is. Toen we de twee soorten uiteindelijk geïdentificeerd hadden, konden we ook op zoek naar een kweker waar we de albizia konden kopen. Mijn beste vriend is hovenier en hij vond voor ons een prachtig exemplaar. Deze boom siert nu al weer tien jaar onze tuin en ieder jaar wordt hij groter en uitbundiger.

Een boom die de aandacht trekt

Een jonge Albizia julibrissin overdag (links) en in de slaapstand (rechts)

Intussen is het al weer veel makkelijker geworden om aan een albizia te komen. Was hij eerst een absolute zeldzaamheid die veel verwondering en bewondering afdwong, nu zie je hem best regelmatig in Nederlandse tuinen staan. Niettemin is het nog steeds een boom die de aandacht trekt en veel mensen kennen hem nog niet. Het is dan ook echt een bijzondere boom.

Lange winterslaap

De naam “slaapboom” heeft hij gekregen door zijn eigenschap om zo’n half uur voor zonsondergang zijn bladeren samen te vouwen, alsof hij zich inderdaad opmaakt te gaan slapen. De naam “zijdeboom” dankt hij juist aan zijn zijdeachtige bloemen. Je moet er een tijdje op wachten voor de albizia zich op zijn fraaist vertoont. Het blad verschijnt pas begin juni aan de tot dan toe kale takken, maar al een kleine maand later – vanaf eind juni – begint de bloei die duurt tot eind oktober. Dus zelfs als de gure herfstwinden al opsteken, bloeit de albizia nog in al zijn pracht. De laatste bloesems en het blad vallen gedurende de maand november en dan is de boom klaar voor zijn lange winterslaap die tot de volgende juni duurt.

Een ideale boom om in je tuin te hebben

De albizia is een boom die je gemakkelijk in een niet al te grote tuin kunt hebben. Hij stelt weinig eisen aan de bodemgesteldheid en hij is tegenwoordig zelfs in verschillende cultivariëteiten verkrijgbaar. De boom met veel vertakte stammen, bereikt een hoogte van zo’n vijftien meter. Bij ons is hij nu, na tien jaar, ongeveer vijf meter hoog. De kroon is open, zodat hij niet een heel dicht scherm vormt. Echt een ideale boom om in je tuin te hebben. Wil je nog meer tuininspiratie opdoen? Download hier de gratis Tuinideeën Gids.