De naam Helleborus zal je misschien niet zo bekend in de oren klinken omdat dit een wetenschappelijke naam is. De Nederlandse benaming (Nieskruid) kennen de meeste mensen wel. Het is niet bekend hoeveel oorspronkelijke soorten van de Helleborus bestaan. De schattingen lopen uiteen tussen de 15 en de 22 soorten. Daarnaast zijn een grote hoeveelheid Helleborus hybriden (cultivars) op de markt. Je moet dan denken aan een tweehonderdtal benaamde rassen. De meeste Helleborus soorten komen oorspronkelijk uit het Balkan gebied. Daarnaast zijn er soorten die uit de Mediterrane eilanden of de Balearen zijn ontstaan. Er zijn ook Helleborus soorten die inheems zijn in Azië. De voornaamste overeenkomst tussen deze streken is dat het kalkrijke gebieden zijn.
De naam Nieskruid is ontstaan uit de oorspronkelijke medicinale toepassing van deze vaste plant. De naam kan in dit geval letterlijk worden genomen want het opsnuiven van gedroogde poeder dat ontstond door het malen van de wortels, zorgde ervoor dat je ging niezen. Daarnaast worden bestanddelen van de wortels nog wel eens gebruikt in laxeermiddelen. Probeer dit echter niet zelf, want de wortel is zeer giftig door de aanwezigheid van helleborine en dit verklaart weer de wetenschappelijke naam van de plant.
De Helleborus is een vaste plant die je tuin in de winter of in de lente (in de periode tussen de maanden januari tot en met mei) van een mooie bloemenpracht zal voorzien. Nieskruid is dus een echte vroege bloeier. De bloemen die dan zichtbaar zijn, bestaan uit een combinatie van vijf kelkbladen en kroonbladeren die in hoornvormige nectariën zijn veranderd. De bloemen kunnen een groene of een andere kleurstelling hebben. Een Helleborus is een zaadplant (spermatopsida) en heeft dus zaadknoppen. Er zijn Helleborus soorten die caulescent zijn, dus bebladerde bloemstengels hebben en wintergroen zijn maar je kunt ook kiezen voor acaulescent Nieskruid die alleen eenjarige bloemstengels heeft.
De afkomst van een Helleborus geeft een duidelijke indicatie over de grondstructuur waarop de plant zich het beste kan ontwikkelen. De Helleborus komt immers uit kalkrijke gebieden. Het is daarom goed om ervoor te zorgen dat er voldoende kalk in de bodem zit. De bodem krijgt hierdoor een hogere pH waarde. Er zijn testen verkrijgbaar waarmee je dit kunt goed kunt vaststellen, maar het ontstaan van mos is ook zeker een goede indicator. Mos kan zich immers goed ontwikkelen op een schaduwrijke plek en dat is precies waar de meeste Helleborus ook graag staan. Als mos kan ontstaan is er vaak sprake van een té zure bodem. Als dit in jouw tuin het geval is, kun je de zuurgraad door middel van kalk beïnvloeden. Door het strooien van kalk, maak je de bodem minder zuur. Floramix kalk is uitstekend geschikt voor deze toepassing.
Het is van groot belang dat je zorgt voor een goed doorlaatbare bodem. Nieskruid is zeer slecht bestand tegen veel nattigheid. Als de wortels voor een langere tijd in zeer vochtige omstandigheden komen te staan, bestaat er een kans dat deze gaan rotten. In dat geval is de kan groot dat de plant zal sterven.
Daarnaast is het erg belangrijk dat de grond om de plant heen voldoende losgemaakt is en voldoende voedingsstoffen bevat. Om de grond hiervoor te verrijken kan vivimus gebruikt worden. Dit is een bodemverrijker dat speciaal ontwikkeld is om de ideale omstandigheden te creëren voor een snelle inworteling.
Vooral in de beginperiode is het van belang dat de plant de beschikking heeft over voldoende vocht al moet je ervoor waken dat de plant niet te lang in natte omstandigheden komt te staan. Daar kan de Helleborus immers erg slecht tegen! De beste periode om de Helleborus aan te planten is de periode vanaf eind september tot en met november.
De uitgebloeide bloemen kun je in mei wegknippen. Dit is zeker aan te raden want op deze manier bevorder je de volgende bloeiperiode. Als je deze bloemen laat zitten, zal de plant energie gebruiken om zaad te vormen en dat is vaak niet de bedoeling.
Ook bladluizen vormen een natuurlijke bedreiging voor de Helleborus. Hoewel dit kleine beestjes zijn (te herkennen aan de kleine stipjes op het blad), kan dit ongedierte een enorme schade veroorzaken aan een Helleborus. Bladluizen hebben monddelen waarmee ze zich door stekende en zuigende bewegingen kunnen voeden. Hiervoor pikken ze in het floëem van de plant. Dit zijn de aderen van de plant waar de sapstroom onder relatief hoge druk doorheen stroomt. Hierdoor kunnen bladluizen zichzelf op een passieve manier voeden maar dit gaat uiteraard ten koste van de plant zelf. Er zijn een aantal zeer effectieve middelen op de markt (onder andere van Floramix) waarmee de bladluis op een plant op een milieu verantwoordelijke manier kan worden bestreden en waarbij de plant zelfs ondersteund wordt in de herstelfase.
De naam Nieskruid is ontstaan uit de oorspronkelijke medicinale toepassing van deze vaste plant. De naam kan in dit geval letterlijk worden genomen want het opsnuiven van gedroogde poeder dat ontstond door het malen van de wortels, zorgde ervoor dat je ging niezen. Daarnaast worden bestanddelen van de wortels nog wel eens gebruikt in laxeermiddelen. Probeer dit echter niet zelf, want de wortel is zeer giftig door de aanwezigheid van helleborine en dit verklaart weer de wetenschappelijke naam van de plant.
De Helleborus is een vaste plant die je tuin in de winter of in de lente (in de periode tussen de maanden januari tot en met mei) van een mooie bloemenpracht zal voorzien. Nieskruid is dus een echte vroege bloeier. De bloemen die dan zichtbaar zijn, bestaan uit een combinatie van vijf kelkbladen en kroonbladeren die in hoornvormige nectariën zijn veranderd. De bloemen kunnen een groene of een andere kleurstelling hebben. Een Helleborus is een zaadplant (spermatopsida) en heeft dus zaadknoppen. Er zijn Helleborus soorten die caulescent zijn, dus bebladerde bloemstengels hebben en wintergroen zijn maar je kunt ook kiezen voor acaulescent Nieskruid die alleen eenjarige bloemstengels heeft.
Rangschikking in 6 Helleborus soorten
Aangezien de Helleborus soorten met betrekking tot karakteristieke eigenschappen sterk van elkaar verschillen, is er een rangschikking gemaakt in 6 soorten:- Sectie Syncarpus (met vergroeide vruchtbladen)
- Sectie Griphopus (griffioenvoet)
- Sectie Chenopus (ganzenvoet)
- Sectie Helleborus
- Sectie Helleborastrum
- Sectie Dicarpon (met slechts twee vruchtbladen)
| Familienaam | Helleborus |
| Nederlandse naam | Nieskruid |
| Soort plant | Vaste plant |
| Grondsoort | Kalkrijke, goed doorlatende, rijke grond |
| Planten per m² | 5 tot 7, afhankelijk van soort |
| Standplaats | Halfschaduw |
| Winterhard | Ja |
| Wintergroen | Ja |
| Bemesting | Floramix Tuinmest |
Standplaats Helleborus
Hoewel je het misschien wel zou verwachten, kun je de Helleborus het beste op een plek in de halfschaduw plaatsen. Het is van oorsprong immers een bosplant. Een plek in de halfschaduw heeft zo’n 3 tot 5 uur zonlicht op een zonnige dag. Nieskruid staat niet graag in de volle zon. De plant die een uitzondering vormt op deze regel is de Helleborus vesicarius. Deze plant staat juist wel graag op een zonnige plek. Doordat de Helleborus van oorsprong een bosplant is, doe je er verstandig aan om de plant op een relatief beschutte plek neer te zetten. Met betrekking tot het kiezen van een geschikte plaats voor de plant is het goed om te weten dat een Helleborus een gemiddelde hoogte tussen de 30 en 80 cm bereikt.De afkomst van een Helleborus geeft een duidelijke indicatie over de grondstructuur waarop de plant zich het beste kan ontwikkelen. De Helleborus komt immers uit kalkrijke gebieden. Het is daarom goed om ervoor te zorgen dat er voldoende kalk in de bodem zit. De bodem krijgt hierdoor een hogere pH waarde. Er zijn testen verkrijgbaar waarmee je dit kunt goed kunt vaststellen, maar het ontstaan van mos is ook zeker een goede indicator. Mos kan zich immers goed ontwikkelen op een schaduwrijke plek en dat is precies waar de meeste Helleborus ook graag staan. Als mos kan ontstaan is er vaak sprake van een té zure bodem. Als dit in jouw tuin het geval is, kun je de zuurgraad door middel van kalk beïnvloeden. Door het strooien van kalk, maak je de bodem minder zuur. Floramix kalk is uitstekend geschikt voor deze toepassing.
Het is van groot belang dat je zorgt voor een goed doorlaatbare bodem. Nieskruid is zeer slecht bestand tegen veel nattigheid. Als de wortels voor een langere tijd in zeer vochtige omstandigheden komen te staan, bestaat er een kans dat deze gaan rotten. In dat geval is de kan groot dat de plant zal sterven.
Is een Helleborus wintervast?
De Helleborus is uitstekend bestand tegen de winters zoals wij die kennen. Zelfs sneeuw en vorst zal de plant hierin niet tegenhouden. De plant heeft een opvallende methode om zich te weren tegen de vorstperiode. Op het moment dat de vorst zich aandient, zal het de vocht dat tijdelijk wordt opgeslagen in de bladeren en wortels eruit persen. Hierdoor zullen de bloemen even slap hangen maar ze zullen niet bevriezen. Als de vorstperiode over is, zal de Helleborus de vocht reserves weer aanvullen. Dit is zichtbaar doordat de bloem er weer stralend uit zal komen te zien. De plant is winterhard tot ongeveer -20 graden Celsius.Helleborus aanplanten
Je kunt 5 tot 7 Helleborus planten per vierkante meter plaatsen. Dit is uiteraard afhankelijk van het soort en de potmaat waarvoor je kiest. Het is van groot belang om hiervoor een diep wortelgat te graven als je een Helleborus gaat aanplanten. Deze plant wortelt immers erg diep. De plant moet op ongeveer dezelfde diepte geplaatst worden als deze in de pot staat. De plant zal dus relatief dicht aan het oppervlak komen te staan.Daarnaast is het erg belangrijk dat de grond om de plant heen voldoende losgemaakt is en voldoende voedingsstoffen bevat. Om de grond hiervoor te verrijken kan vivimus gebruikt worden. Dit is een bodemverrijker dat speciaal ontwikkeld is om de ideale omstandigheden te creëren voor een snelle inworteling.
Vooral in de beginperiode is het van belang dat de plant de beschikking heeft over voldoende vocht al moet je ervoor waken dat de plant niet te lang in natte omstandigheden komt te staan. Daar kan de Helleborus immers erg slecht tegen! De beste periode om de Helleborus aan te planten is de periode vanaf eind september tot en met november.
Helleborus bemesten
Een Helleborus staat graag in een bodem dat goed vruchtbaar is. Een kleigrond is hiervoor uiteraard zeker geschikt maar de plant kan zich ook uitstekend ontwikkelen in zandgrond. Aangezien de Helleborus in veel gevallen een vrij kwetsbare plant is, is het wel aan te raden om de natuur een handje te helpen door de grond in de omgeving van de plant met regelmaat van een goede mestlaag te voorzien. Je kunt hiervoor het beste een meststof op organische basis gebruiken. Dit heeft niet alleen de meest effectieve werking maar zorgt ook voor de minste belasting van het milieu. Floramix Tuinmest is een uitstekend middel om te gebruiken. Het is aan te raden om de grond van mest te voorzien vlak voordat het gaat regenen of dat je gaat beregenen. Het water zorgt er immers voor dat de meststoffen dan eenvoudig kunnen worden opgenomen in de bodem. Ook een voedingsrijke mulchlaag rond de plant doet een Helleborus erg goed.Helleborus snoeien en onderhouden
Een Helleborus is wintergroen en zal dus het blad vasthouden. Dit blad zal in de winter echter niet zo mooi blijven. Daarom kan het zeker geen kwaad om dit blad gedurende deze periode weg te knippen. Dit kun je al in de maand november doen. Je zorgt er niet alleen mee dat de plant een verzorgde uitstraling houdt maar ook dat de Helleborus letterlijk alle ruimte heeft om nieuwe bloemen te ontwikkelen. Knip hiervoor het oude blad weg als de eerste bloemknoppen te zien zijn. Je motiveert de plant niet alleen om fris nieuw blad te vormen maar voorkomt ook dat oud (en wellicht ziek) blad de gezondheid van de plant kan aantasten.De uitgebloeide bloemen kun je in mei wegknippen. Dit is zeker aan te raden want op deze manier bevorder je de volgende bloeiperiode. Als je deze bloemen laat zitten, zal de plant energie gebruiken om zaad te vormen en dat is vaak niet de bedoeling.
Bloeiperiode van de Helleborus
Helleborus is een zeer populaire plant doordat deze al vroeg in bloei staat. Je kunt aan het begin van het jaar genieten van een prachtige bloemenpracht in je tuin. Deze plant is dan ook een uitstekende keuze als je het hele jaar door wilt genieten van kleur in je tuin. Het is wel belangrijk om je te realiseren dat de verschillende soorten Helleborus een andere bloeiperiode heeft. Hierover onderaan dit artikel meer, waarin we een aantal bekende soorten (en de bloeiperiode) voor je in kaart hebben gebracht.Een Helleborus verplanten, kan dat?
Een Helleborus is duidelijk gesteld op rust. Op het moment dat het Nieskruid zich goed heeft ingeworteld op een bepaalde plaats, kun je de plant beter laten staan op die plek. Als je hier toch voor kiest, kan dit gevolgen hebben voor de bloei. De plant heeft dan immers ook meer energie nodig om te settelen op de nieuwe plaats. Zorg hierbij wel dat je een voldoende grote wortelkluit mee verhuisd met de plant om de kans op een succesvolle verhuizing zo groot mogelijk te maken. Realiseer je bij het maken van je keuze wel: hoe langer de plant op één plek blijft staan, hoe rijker de Helleborus zal bloeien.Helleborus vermeerderen, is dat mogelijk?
Een Helleborus is lastig te vermeerderen omdat dit een relatief kwetsbare plant is. Een andere optie is om deze plant door te zaaien. Een Helleborus is immers een zaadplant (spermatopsida) en heeft dus zaadknoppen in het hart van de bloem. Deze zaaddozen zullen verdrogen en uit elkaar barsten. Dit zaad kan dan worden opgevangen en in de grond worden gestopt. De beste periode om dit te doen is in de maanden mei of juni. Het zaad zal ontkiemen in kleine plantjes die wel een relatief lange tijd (een paar jaar) nodig om in bloei te komen. Daarnaast is het goed te weten dat het niet vanzelfsprekend is dat je exact dezelfde Helleborus zult krijgen. Zaaiingen zijn niet altijd soortecht waardoor je een hele andere bloemkleur kunt krijgen.Bedreigingen Helleborus
Helleborus is een plant dat erg vatbaar is voor bladvlekkenziekte. Vooral bij de geel bloeiende hybriden en de Helleborus niger is dit het geval. Zoals de naam al aangeeft is bladvlekkenziekte te herkennen aan de zwarte vlekken die op de bladeren ontstaan. Als je dit constateert, is het van groot belang om deze blaadjes direct weg te knippen.Ook bladluizen vormen een natuurlijke bedreiging voor de Helleborus. Hoewel dit kleine beestjes zijn (te herkennen aan de kleine stipjes op het blad), kan dit ongedierte een enorme schade veroorzaken aan een Helleborus. Bladluizen hebben monddelen waarmee ze zich door stekende en zuigende bewegingen kunnen voeden. Hiervoor pikken ze in het floëem van de plant. Dit zijn de aderen van de plant waar de sapstroom onder relatief hoge druk doorheen stroomt. Hierdoor kunnen bladluizen zichzelf op een passieve manier voeden maar dit gaat uiteraard ten koste van de plant zelf. Er zijn een aantal zeer effectieve middelen op de markt (onder andere van Floramix) waarmee de bladluis op een plant op een milieu verantwoordelijke manier kan worden bestreden en waarbij de plant zelfs ondersteund wordt in de herstelfase.
De meest bekende Helleborussoorten
- Helleborus niger, Kerstroos. Een relatief bekende Helleborus soort dat bekend staat als géén gemakkelijke plant doordat het veeleisend is met betrekking tot de grond waarin de plant staat. De Kerstroos is een trage groeier met een bloeiperiode in de maanden februari en maart. De bekendste soort heeft grote witte bloemen op korte stelen. De purperen kerstroos, (Helleborus 'Early Purple' of de Helleborus 'Atrorubens') is een soort dat wat minder veeleisend is. Dit is een soort dat daadwerkelijk rond de kerstperiode in bloei zal staan, mits het niet te hard vriest.
- Helleborus foetidus, Stinkend Nieskruid. Een plant dat herkenbaar is aan het sierlijk groene loof in de winter en een rijke bloei periode in de maanden januari tot en met mei. Deze plant kan ongeveer 1 meter hoog worden. De ‘Wester Flisk’ is een van de soorten die onder de naam Stinkend Nieskruid valt. Deze plant is herkenbaar aan de karakteristieke rode stengels.
- Helleborus orientalis, Lenteroos of vastenroos. Deze plant heeft een bloeiperiode rond de maanden februari en maart (soms zelfs al in januari). De bloemen kunnen een veelzijdigheid aan kleurstellingen hebben, van groen tot wit, paars of roze. Daarnaast kunnen de bloemen van deze plant ook fraai gespikkeld of dubbel zijn. Dit is uiteraard afhankelijk voor welke ondersoort je kiest. Deze ruime keuzemogelijkheden zijn eenvoudig te verklaren. De meeste via selectie of kruising verkregen Helleborus soorten, vallen in de Helleborus orientalis groep. De plant uit deze groep bereikt een hoogte van 45 cm.
- Helleborus viridis, Wrangwortel. Deze plant heeft een bloeiperiode in de maanden maart en april. De plant heeft lichtgroene bloemen op stelen die een afmeting van 3-4 cm hebben. De plant bereikt een hoogte van 20 tot 40 cm.
- Helleborus argutifolius, Corsicaanse helleboor. Deze plant wordt veel toegepast in Nederland en België maar is een soort dat eigenlijk alleen geschikt is voor kleine stadstuinen. Deze plant is immers niet erg winterhard.
- Helleborus odorus. Dit is een soort dat veelvuldig in het wild voorkomt maar ook een absolute aanrader is voor de tuin. Deze plant heeft geelgroene bloemen met een geur die je sterk aan appel zal doen denken. Dit is echter wel een plant die een beschutte plek nodig heeft om te overleven.
Bloemkleur Helleborus
Het bijzondere aan de bloemen van de Helleborus is dat niet de kroonbladen maar juist de kelkbladen de bloemkleur dragen. Als je de bloem ziet, vallen de kroonblaadjes nauwelijks op en je zou bijna zeggen dat deze er niet zijn. Dit is echter wel het geval maar hebben de vorm van kleine nectar gevende orgaantjes waar insecten zoals bijen dol op zijn. Voor deze insecten is de Helleborus een van de weinige planten waar ze zo vroeg in het jaar terecht kunnen.Wat kost een Helleborus?
De prijs voor een Helleborus wisselt erg sterk en is uiteraard afhankelijk van het soort en de beschikbaarheid hiervan. Mocht je de exacte prijzen willen weten, kun je het best even een mail sturen naar info@florum.nl. Wij kunnen je hierover vanzelfsprekend persoonlijk even informeren.Helleborus kopen?
Heb je interesse om Helleborus te kopen? Hiervoor kun je uitstekend bij de Plantenwijzer van Florum terecht. Stuur hiervoor gerust een mailtje naar info@florum.nl. Je kunt hier uiteraard ook terecht voor het antwoord op al jouw vragen over de Helleborus die we hierboven niet hebben behandeld of voor persoonlijk advies over deze mooie vroegbloeier. Maak gerust gebruik van onze lange ervaring en uitgebreide vakkennis op dit gebied als je overweegt om Helleborus te kopen.