Hortensia snoeien: wanneer, hoe en waarom?

Staan in jouw tuin ook hortensia’s of wil je in jouw tuin hortensia’s planten? Vrijwel iedereen kent de hortensia als sfeermaker, waarvan de bekendste soort een vorm heeft van een grote blaadjes bol. Hortensia’s zijn sterke, onderhoudsarme planten, maar moeten wél gesnoeid worden. Alles over een hortensia snoeien (waarom je dit moet doen, hoe je dit moet doen en wanneer je hiervoor even de tijd voor moet nemen), lees je je hier. Daarnaast vind je in dit artikel (bijna) alles wat je moet weten over hortensia’s.

De hortensia komt oorspronkelijk uit Azië. De planten groeien uitstekend in een gematigd klimaat, zoals dat in ons land het geval is. De planten staan graag met hun pootjes in een vochtige grond. Een losse, goed doorlaatbare bodem is uitstekend om hortensia’s op te houden. Vanzelfsprekend moet je wel de bodemstructuur in de gaten houden. Hortensia’s stellen weinig eisen, maar geven wel de voorkeur aan een rijke bodem. Gelukkig kun je dat op een eenvoudige wijze realiseren, maar daarover later in dit artikel meer. Hortensia’s zijn zeker niet gevoelig voor ziekten en hebben een lange bloeiperiode. In de periode van juli tot en met oktober kun je genieten van de prachtige bloemen van deze plant.

Inhoudsopgave

1. Hoe komen hortensia’s aan hun kleur?
2. Hortensia soorten: welke hortensia’s zijn er?
3. Waarom moet ik een hortensia snoeien?
4. Hoe moet ik een hortensia snoeien?
5. Wanneer moet ik een hortensia snoeien?
6. Hortensia drogen
7. Wanneer moet ik een hortensia planten of verplaatsen?
8. Wat te doen bij een bevroren hortensia of als het blad bruin wordt?

Hoe komen Hortensia’s aan hun kleur?

Ik zou hier heel makkelijk kunnen schrijven dat ik in dit artikel alles ga schrijven over de Hortensia maar dat is niet mogelijk. Er zijn inmiddels zo’n 600 verschillende Hortensia’s gekweekt. De verschillende Hortensia’s onderscheiden zich voornamelijk door de kleur van de bloemen en de vorm. Hierop zijn natuurlijk zeer veel varianten, anders kom je niet aan de 600. De kleur van de bloemen is afhankelijk van de zuurgraad (pH-waarde) en het ijzergehalte in de grond.

De zuurgraad wordt uitgedrukt in pH-waarde. Hiervoor wordt de volgende indeling aangehouden, waarbij er vanuit wordt gegaan dat hoe hoger de pH waarde is, hoe minder zuur de grond is:

• De waarde van een neutrale oplossing ligt rond de 7;
• Zure oplossingen (hoge zuurgraad) hebben een pH waarde die lager dan 7 ligt;
• Basische oplossingen (lage zuurgraad) hebben een pH waarde die hoger dan 7 ligt.

Om je een beeld te vormen hoe dit dan effect heeft op de bloemkleur van de Hortensia’s:

• In zure grond kleuren de bloemen van de hortensia blauw;
• In basische grond kleuren de bloemen van de hortensia roze;
• Bloemen van de hortensia kleuren in pH neutrale grond paars.

Hortensia blauw maken of blauw houden

De kwekers (en tuinbezitters) zijn dus voornamelijk bezig met de bodemstructuur. Door toevoegingen als kalk en aluminium kun je de zuurgraad van de bodem immers beïnvloeden en hiermee ook de kleur van de bloem veranderen. Als je een roze Hortensia koopt, kan die bij jouw thuis zomaar een andere kleur aannemen.

Daarom zal ik je in dit artikel ook nooit kunnen aangeven wat de kleur van de bloem zal zijn.  Dit kun je eigenlijk zelf bepalen! Wil jij een hortensia blauw maken of blauw houden? Dat kan gewoon door met je bodemstructuur te “spelen” en de grond iets zuurder te maken. Dit kan door hulpmiddelen als aluin, turf die je in combinatie met regenwater aan de grond kan toevoegen.

Andersom kan ook: door het strooien van kalk beïnvloed je de zuurgraad van de bodem en maak je de grond juist minder zuur. Je verhoogt dus de pH waarde door het strooien van kalk. Je Hortensia’s worden dan roze.

Witte Hortensia’s wit houden

Als je een witte Hortensia aanschaft hoef je geen zorgen te maken als je deze unieke kleurverandering niet op prijs stelt. De witte varianten veranderen helemaal niet van kleur. Het zal dus geen probleem zijn om witte Hortensia’s wit te houden. Het is ook goed om voor de volledigheid even te melden dat de structuur niet bij iedere grondsoort makkelijk te beïnvloeden is. De Hortensia behoudt dan de oorspronkelijke kleur.

Hortensia soorten: welke hortensia’s zijn er?

Een hortensia is een prachtige plant voor een border, voor aan een oever van een waterpartij, in een pot of als haag. Daarnaast zijn er hortensia soorten die je binnenshuis kunt neerzetten. Als je wilt weten hoe, wanneer en waarom je een Hortensia moet snoeien is het van belang om te weten wat voor soort hortensia je hebt staan in je tuin. Dat is soms niet makkelijk, gezien de grote hoeveelheid soorten die er zijn. Hortensia soorten zijn grofweg in de volgende groepen in te delen:

• Boerenhortensia;
• Pluimhortensia;
• Eikenbladhortensia;
• Klimhortensia;
• Hydrangea arborescens (Annabelle)
• Hydrangea serrata

De bekendste hortensia soorten:

• De Boerenhortensia (Hydrangea macrophylla)

De boerenhortensia is de bekendste Hortensia soort die duidelijk te onderscheiden is aan de blaadjes bol. Deze meerjarige Hortensia soort (zoals de Teller Blue en Teller White) bloeit op knoppen die het voorgaande jaar zijn aangemaakt. Voor de volledigheid is het goed om te vermelden dat er inmiddels ook soorten zijn die éénjarig zijn en bloeit op de knoppen die hetzelfde jaar gemaakt zijn. De Boerenhortensia heeft een langdurige bloei. De bloemen verwelken decoratief en blijven er zelfs dan in die fase nog mooi uitzien.

• De Pluimhortensia (Hydrangea paniculata)

De pluimhortensia is verkrijgbaar in diverse soorten en kenmerkt zich uiteraard vooral door de vorm. Zoals de naam al verklapt hebben de bloemen een mooie pluimvorm. Het is géén probleem om de Pluimhortensia in de volle zon te plaatsen, als de standplaats niet te hoog is. Een pluimhortensia bloeit (in tegenstelling tot het overgrote deel van de andere Hortensia soorten) op het hout wat in hetzelfde seizoen gevormd is.

• De Eikenbladhortensia (Hydrangea quercifolia)

De eikenbladhortensia heeft een bloeivorm die veel gelijkenissen heeft met de pluimhortensia. Deze ortensia soort zal zich echter onderscheiden door de vormgeving en de eigenschappen van de bloem. Het blad heeft een vorm dat doet denken aan een eikenblad en zal ook (net als een eikenblad) op een prachtige manier verkleuren in de herfst. In deze periode is de bloem mooi rood van kleur.

• De Klimhortensia (Hydrangea anomala)

De klimhortensia is een echte klimmer. Deze kun je tegen een muur op laten klimmen om een mooie natuurlijke uitstraling te creëren aan je erfafscheiding of een andere muur. De plant geeft mooie grote bloemen en zal het beste groeien als deze op het noorden of op het oosten staat. Deze klimmer heeft in het begin wel even “begeleiding” nodig. Door middel van een klimsteun kun je de plant de goede richting op wijzen. Als je dit niet doet, wordt het een hechte dichte struik die dicht bij de grond blijft. Deze klimsteun is ook van belang als je de winterharde plant tegen een gladde muur wilt laten groeien. Hoewel de plant hechtwortels heeft, wordt een “steuntje in de rug” wel op prijs gesteld. Een Klimhortensia geeft crème witte bloemen in een schermvorm.

• De Hydrangea arborescens (hortensia Annabelle)

De hortensia Annabelle is duidelijk te herkennen door de hele grote bloemen die de plant vormt. De bloemen kunnen een doorsnede van wel 75 centimeter hebben. Dit is natuurlijk een prachtig gezicht, maar ook wel een nadeel. De grote bloemen dienen als een soort van paraplu voor de regen. Bij veel regenval wordt er veel water opgevangen. Als dit even net té veel is, zal de plant door het zware gewicht van het water doorbuigen. Je kunt de plant door de snoei wel versterken maar daarover later meer. Daarnaast is het goed om te vermelden dat er bij die 600 verschillende Hortensia’s ook wat stevigere varianten van de Hydrangea arborescens te vinden zijn.

• De Hydrangea serrata

De hydrangea serrata is de sierlijke versie van de Hydrangea macrophylla. Ook met betrekking tot het snoeien vraagt deze Hortensia soort dezelfde behandeling. De Hydrangea serrata blijft echter wel zo’n 40 centimeter kleiner dan veel vergelijkbare andere Hortensia soorten en voelt zich het beste in de halfschaduw. De plant wordt vaak gecombineerd met de Hydrangea macrophylla. Doordat de Hydrangea serrata winterhard is en een paar weken eerder gaat bloeien dan de Hydrangea macrophylla kun je de bloeitijd verlengen.

Aansluitend op deze laatst genoemde Hortensia soort (de Hydrangea serrata) lijkt het me interessant om twee andere soorten te benoemen. Als je op zoek bent naar een hoge plant zul je tussen die 600 verschillende Hortensia’s wellicht een uitstekende oplossing vinden in de Boom hortensia. De hydrangea Aspera is te onderscheiden door zijn groeihoogte. Deze Hortensia kan zo’n 4 meter hoog worden en heeft prachtige schermbloemen.

Daarnaast wil ik je wijze op een relatief nieuwe Hortensia soort, de Endless Summer. Deze Hortensia soort bloeit op zowel het nieuwe als het oude hout en heeft een hele lange bloeiperiode. Deze Hortensia bloeit maar liefst 12 weken langer dan de meeste andere Hortensia soorten. Doordat deze Hortensia soort zich makkelijk ontwikkeld, hoef je niet te vrezen voor vorstschade, waar andere Hortensia soorten soms wél last van kunnen hebben.

Hortensia’s onderscheiden door de vorm van de bloemen

Naast het onderscheiden van de Hortensia’s door ze in te delen in de meest voorkomende soorten of de wijze waarop de bloei plaats zal vinden, is er ook een onderscheid te maken in de bloemen van de Hortensia. Hierin zijn twee soorten te onderscheiden:

• De mop-heads zijn de Hortensia’s met de bekende blaadjes-bol. De steriele blaadjes zitten in een groot bolvormig scherm.
• De lace-caps zijn de Hortensia’s waarvan de bloemetjes juist een veel platter scherm vormen. De kleinere vruchtbare bloemen worden omgeven door een krans van steriele bloemen.

Waarom moet ik hortensia’s snoeien?

Veel Hortensia’s hoeven eigenlijk niet gesnoeid te worden. Nu kan ik me goed voorstellen dat je denkt dat je dit artikel nu voor niets aan het lezen bent, maar niets is minder waar. Er zijn redenen om tóch de snoeischaar ter hand te nemen en de Hortensia even onder handen te nemen.

Je kunt bijvoorbeeld wat takken toppen om de vertakking te stimuleren of wat ziek en dood hout wegknippen. De Hortensia krijgt dan wat ruimte om lekker verder te groeien. Daarnaast kan je een klimhortensia natuurlijk wel even “corrigeren” om deze de goede richting op te begeleiden en is het verstandig om de Hydrangea arborescens (Annabelle) wel te snoeien. Door deze knipbeurt wordt de plant wat voller en steviger waardoor deze beter in staat is om het gewicht van de grote bloemen te dragen.

Daarnaast kan het geen kwaad om voor de winter de uitgebloeide bloemen even weg te knippen, maar je kunt het ook niet doen. Ook al zijn de bloemen uitgebloeid, ze vormen een schitterend decor in een besneeuwde wintertuin. Tevens vormen de uitgebloeide bloemen een bescherming van de nieuw knoppen en daarnaast doe je de natuur ook op een andere manier een groot plezier om de uitgebloeide bloemen te laten hangen. Tussen dit plantafval zullen zich insecten nestelen en dat zijn weer smakelijke hapjes voor de vogels die in de winterperiode toch al meer moeite hebben om hun eten te vinden. De uitgebloeide bloemen kunnen ook prima pas in het voorjaar verwijderd worden.

Hoe moet ik een hortensia snoeien?

Zoals je hierboven kunt opmaken zijn er Hortensia soorten die bloeien op oude knoppen en op nieuwe knoppen. Dit is even belangrijk om te realiseren om te weten hoe je Hortensia’s moet snoeien. De werkwijze is nét even verschillend tussen deze twee soorten.

De bloeiers op oude knoppen maken gebruik van de knoppen die de voorgaande jaren zijn ontwikkeld. De bekendste voorbeelden hiervan zijn de Boerenhortensia (Hydrangea macrophylla), de Eikenbladhortensia (Hydrangea quercifolia) en de hydrangea Aspera. Bij deze soorten hoef je eigenlijk alleen het dode hout of verkeerd geplaatste takken weg te halen. Je kunt de plant met een gerust hart tot vlak boven een paar dikke gezonde knoppen wegknippen.

De hortensia’s die bloeien op nieuwe knoppen, zoals de Hydrangea arborescens (Annabelle) en de Pluimhortensia (Hydrangea paniculata) zijn veel minder gevoelig voor het snoeien. Dit komt omdat de knoppen zich op nieuw hout vormen. Je kunt deze Hortensia’s ook veel rigoureuzer snoeien door deze ongeveer 15 centimeter boven de grond af te knippen. Je vormt zo een hele mooie compacte plant. Als je juist wilt dat je plant groter wordt, kun je er ook voor kiezen om juist alleen de bloemen af te knippen.

Wanneer moet ik een hortensia snoeien?

De Hortensia’s die gebruik maken van knoppen die de voorgaande jaren zijn aangelegd kunnen in de winterperiode gesnoeid worden. Deze snoei zal voornamelijk als doel hebben om de plant een mooie vorm te geven of de uitgebloeide bloemen weg te halen. Je kunt dit eigenlijk de volledige winterperiode doen dus van oktober tot februari. Het is vanzelfsprekend wel belangrijk om dit na de bloei te doen maar probeer dit wel vóór het voorjaar (1 maart) gedaan te hebben. Als je hiermee té lang wacht zal de plant nauwelijks groeien.

Hortensia’s verjongen

Als je de plant echt wil verjongen kun je ervoor kiezen om de plant in het voorjaar wél te knippen en een paar oude takken tot aan de grond af te knippen. Besef wel dat dit dus ten koste kan gaan van de bloei, de bloemen worden immers gevormd op overjarig hout. Als dat hout weg is, kan dat niet. Je knipt de bloemknoppen immers weg. Als je hiervoor kiest is het verstandig om te kiezen voor de meest overhangende- of hoogste takken. Dit gaat vanzelfsprekend wel ten koste van de bloei. Ongesnoeide Hortensia’s krijgen meer bloemen, maar deze bloemen zijn weer wat kleiner dan de bloemen van gesnoeide struiken.

De hortensia’s die knoppen op nieuw hout vormen, kun je het beste net vóór de bloeiperiode snoeien dus in de maanden februari of maart. Je kan de plant in de winterperiode snoeien, maar dat is niet handig. De plant vormt namelijk voor zichzelf een natuurlijke bescherming tegen de vorst. Snoei deze hortensia in ieder geval wel voor een nieuwe bloeiperiode zodat je de plant ruimte geeft om zich te ontwikkelen. Je kunt deze Hortensia’s tot vlak boven de grond afknippen. Als je hiervoor zo’n 30 tot 40 centimeter aan kan houden, zul je een prima vertakking krijgen. Ook dit kan wat rigoureus overkomen maar maak je geen zorgen, de hortensia’s zullen hetzelfde jaar weer gewoon weer mooi bloeien.

Hortensia drogen 

Overigens kun je ervoor kiezen om de hortensia’s te laten drogen en de bloemen te verwerken in kunststukken. Dit kan heel eenvoudig. Hiervoor is het belangrijk om de bloem zo lang mogelijk aan de plant te houden. Als je de bloem daadwerkelijk afknipt is het goed om de tak in een vaas te plaatsen en deze op een donkere plek neer te zetten. In de vaas doe je een klein beetje water en glycerine. Je kunt de bloem na enige tijd op zijn kop hangen om verder te drogen. Als de bloem volledig is uitgedroogd, kun je deze in een mooie bloemenkrans of ander sierstuk verwerken.

Hortensia verzorging, moet je een Hortensia bemesten?

Zoals aangegeven, de hortensia zal niet de meest “lastige” plant zijn in je tuin. Een hortensia vraagt relatief weinig verzorging, buiten de snoeibeurt die ik hierboven beschreven heb. Een hortensia groeit het liefst in een rijke bodem die vrij vochtig is. Dit is dus wél iets waar je rekening mee moet houden. Een uitzondering hierop is overigens de Pluimhortensia die beter tegen een droge grond kan. Verder heeft de Hortensia eigenlijk géén verzorging nodig.

Om de hortensia een ideale grond te geven, kun je ervoor kiezen om de bodem te verrijken met een organische mest van een plantaardige of dierlijke oorsprong. Dit bemesten kun je het beste eind maart / begin april doen, net na het snoeien van je Hortensia’s. Als je dit in de zomerperiode nogmaals doet (dus na zo’n drie maanden) is dit perfect.

Let wel op als je blauwe hortensia’s hebt en deze kleur graag wilt behouden! Zoals ik al heb aangegeven zal je door het toevoegen van mest de bodemstructuur, dus de pH-waarde veranderen. Dit heeft effect op de kleur van de bloemen. Je doet er erg verstandig aan om juist wat behoudend te zijn met het bemesten als je blauwe hortensia’s hebt. Hoe minder mest je gebruikt, hoe helderder de blauwe kleur van de bloem zal zijn. Wel even iets om rekening mee te houden!

Wanneer een hortensia planten of verplaatsen?

Het voorjaar, tot eind mei, is de ideale periode om een hortensia te planten. Je kunt de hortensia’s ook wel later planten, maar dan moet je wél zorgen dat de hortensia voldoende water krijgt om zich te kunnen wortelen. Het is belangrijk om de plant hiertoe gelegenheid te geven voordat de eerste vorst komt. Eind september is dus echt de laatste mogelijkheid om een hortensia te planten.

Bij het planten van de Hortensia is het van belang dat deze in een flink gat wordt geplaatst. Het gat moet anderhalf keer zo groot zijn als de kluit zelf. De aarde om het gat heen moet een losse structuur hebben. Let erop dat een Hortensia veel ruimte nodig heeft. Plaats ze dus niet te dicht op elkaar. Let op dat je de Hortensia een rijke grond biedt en vooral in de beginfase veel water geeft.

Je kunt ervoor kiezen om een Hortensia te verplanten. Het is dan van belang dat je de kluit van de hortensia zo ruim mogelijk uit graaft om de wortels zo min mogelijk te beschadigen. De beste periode voor het verplanten van een Hortensia is het voorjaar (april-mei).

Moet een hortensia in de schaduw staan of kan een hortensia tegen de zon?

Veel mensen vragen zich af of een Hortensia in de schaduw kan staan of dat de Hortensia ook in de zon kan. Het antwoord is eenvoudig: dit ligt aan de vochtigheid van de bodem. Een Hortensia die op een vochtigere bodem staat, kan meer zon verdragen. Als de Hortensia op een drogere grond staat, is het verstandig om de plant op een schaduwrijke plek neer te zetten.

Water geven als de hortensia verbrand is door de zon?

Het kan natuurlijk zijn dat de weersomstandigheden wat anders zijn dan de gemiddelde omstandigheden in een periode. We kennen allemaal wel de lange, hete en vooral droge zomers die we af en toe in Nederland kennen. Het gevaar voor verbranding en uitdroging van de Hortensia is dan aanwezig. De bloemen zullen dan naar voren hangen en dood zijn. Dat wil niet zeggen dat de hele struik verloren is. Het is ook zeker aan te raden om de plant water te geven als je het vermoeden hebt dat de Hortensia verbrand is door de zon.

Hortensia beschermen tegen nachtvorst

Als we het toch hebben over het beschermen van de Hortensia tegen weersinvloeden is het ook goed om te benoemen dat je de knoppen in het voorjaar moet beschermen, als er nog een late nachtvorst wordt voorspeld. Als de bloemknoppen bevriezen zullen deze stuk gaan en niet meer kunnen herstellen. Dit zal merkbaar zijn in de hoeveelheid bloemen die de plant heeft in de bloeiperiode. Je kunt een Hortensia beschermen met behulp van een vliesdoek en noppenfolie.

Wat te doen bij een bevroren hortensia of als het blad bruin wordt?

Als je Hortensia bevroren is, zal het blad en de knoppen zwart kleuren. Helaas is dat een teken dat de takken en knoppen uitgedroogd zijn. Deze zul je moeten wegknippen. Het beste is om dit net boven een paar gezonde knoppen te doen. Je Hortensia is niet verloren, maar zal wat minder bloemen geven in de bloeiperiode.

Als het bad van de Hortensia bruin wordt, is dit géén direct probleem. Dit is vaak te wijten aan de veranderende weersomstandigheden (juist heel warm of juist vrij fris), maar is geen teken dat de Hortensia dood aan het gaan is. Dit trekt dan ook vanzelf weg. Bruine bladeren hoef je dan ook niet weg te knippen.

Een ander probleem dat gezien wordt als hortensia ziekte is de witte schimmel die onder de bladeren kan ontstaan. Ook dit is géén probleem en is vaak relatief eenvoudig op te lossen (te bestrijden) met milieuvriendelijke middelen die in vrijwel ieder tuincentrum te verkrijgen zijn. Let wel op als er sprake is van woldopluis. Deze schimmel is wat lastiger te behandelen en vraagt een bestrijdingsmethode die wat vaker herhaald moet worden. Woldopluis is wat hardnekkig, leeft onder de grond en kan temperaturen tot wel -20 graden overleven. Vaak komt deze luis ook voor op andere planten zoals de Skimmia.

Meer informatie over beplanting?

Ik heb geprobeerd om zoveel mogelijk informatie te delen over beplanting in mijn e-book. Deze kun je hier gratis downloaden!