Wat is compost en hoe kun je zelf compost maken?

Voeding voor mens, plant en dier. Veel mensen gooien bakken met geld weg. Hoezo? Nou, we weten allemaal dat goede voeding een van de belangrijkste zaken voor een goed en gezond lichaam is. Dit geldt ook voor de planten in ons tuintje. Goede voeding in de vorm van compost en soms een beetje kalk. Dus massaal trekken wij naar tuincentra toe voor zakken met compost, al dan niet gemengd met tuinaarde. Maar waarom?

Wat is compost?

Compost is niets meer en niets minder dan organisch afval, afgebroken door een natuurlijk proces en teruggebracht tot de verbindingen waaruit al het leven op aarde is opgebouwd. Dit simpele feit is iets wat veel mensen wel weten, maar eigenlijk beseffen ze niet zo goed hoe ze gebruik kunnen maken van deze kennis.

Hoe doen de meeste mensen het nu? Als we een beetje bewust bezig zijn scheiden we ons afval. Alles wat in de groene bak gaat aan GFT en snoeiafval wordt gescheiden opgehaald en gaat naar een verwerker. Die gooit het op een hoop, laat het wegrotten, doet het in zakken en verkoopt het terug aan de tuineigenaar. Dit klinkt erg omslachtig, toch?

Weg met de middelman

Ondanks het feit dat ik helemaal achter het spreekwoord sta “Schoenmaker blijf bij je leest”, ben ik ervan overtuigd dat thuiscomposteren niet alleen een goedkoop alternatief is. Maar ook nog eens beter voor het milieu. Maar hoe doen we dat dan? Nu, dat is relatief eenvoudig. Zeker in de huidige tijd, waarin veel middelen ter beschikking staan. Er zijn drie eenvoudige opties, waarvan de meeste mensen een of meerdere van thuis, met wat kleine moeite, uit kunnen voeren:

• Compostbakken/compostvaten
• Vermicomposteren/Wormenbak
• Bokashi

Compostbak

Eigenlijk is de compostbak de meest uitdagende van de drie. Je moet zorgen voor een goeie bak, met voldoende beluchting, een goede vochtbalans, je moet het af en toe omscheppen en je moet goed opletten wat je er in gooit en goed afwisselen in laagjes bruin en groen afval.

Ik zou de beginnende thuiscomposteerder dit niet direct aanraden, want als het misgaat heb je veel troep om op te ruimen en gaat het behoorlijk ruiken. Voor je het weet heb je de buren op je dak.
Het voordeel van deze wijze van composteren is wel het volume. Je kan veel composteren in een bak. En ook snoeihout is te composteren, wat bij de andere technieken niet goed lukt.

Vermicomposteren

Vermicomposteren is al makkelijker. Je hebt alleen een goede bak nodig. De handige doe-het-zelver kan even op de zoekmachine zoeken naar een slimme manier om er zelf een te maken voor een paar euro. In de bak doe je wat aarde in en een hele lading wormen. Zorg wel voor de goede soort (mestpieren en compostwormen). Deze zijn makkelijk via internet te bestellen, maar je kan ook gewoon in de tuin graven of in het bos zoeken.

Is je bak klaar en goed gevuld met wormen, dan kun je hier keukenafval in kleine porties in gooien en de wormen doen het werk. Is de bak vol dan zet je er een nieuwe bovenop en de wormen migreren vanzelf naar boven. Of je kan de boel uitzeven en de wormenbak opnieuw vullen. In de handel zijn zelfs handige flow-through bakken te vinden. Deze zorgen dat je compost aan de onderkant makkelijk te “oogsten” is zonder je haden zelfs maar vies te hoeven maken en geen worm aan te raken.

Het nadeel is dat de wormen gevoelig zijn voor lage temperaturen in de winter, dus de bak moet dan eigenlijk ergens binnen staan. Daarnaast is alleen zacht materiaal goed te composteren en snoeihout kun je er dus niet in kwijt. En je moet opletten dat het milieu niet verzuurd of te warm wordt. Dan heb je een heleboel ongelukkige en dode wormen en gaat ook deze bak ernstig ruiken. Als bijkomend voordeel, de wormen vermenigvuldigen zich relatief snel, dus ook de verstokte visser heeft altijd voldoende aas voor handen.

Bokashi

Dat Japan met geniale ideeën komt is geen geheim. Deze techniek is over komen waaien en bestaat uit het vergisten van je afval in een handige emmer. In tegenstelling tot wat je zou denken stinkt dit nauwelijks, want de bak moet je dicht houden. Je creëert een anaeroob milieu (zonder zuurstof) en daardoor komen er geen luchtjes vrij. Hier kan je al je keukenafval in kwijt, zelfs zaken die in andere compostbakken niet thuis horen zoals vlees, zuivel en brood.

Door met bacteriën verzadigde zemelen toe te voegen komt het proces op gang en je kan de emmer langzaam bijvullen. Het is wel iets meer werk, want je moet je afval iets kleiner snijden.
Als de emmer vol is laat je deze een tijdje staan en daarna kan het in de tuin ingegraven worden.
De bokashi komt uit de emmer zoals het er in ging (vandaar is klein snijden wel zo prettig, zo voorkom je het tegenkomen van hele banananschillen, klokhuizen, biefstukken, etc.). Maar omdat het vergistingsproces de cellen al danig heeft verzwakt is dit geweldig voedsel voor de in de bodem levende organismen en is het binnen geen tijd weer verdwenen.

Het grote nadeel is dat je bokashi echt in moet graven en op een redelijke diepte, anders weten honden, vogels en ratten het te vinden en dat kan niet de bedoeling zijn.
Als alternatief is het wel goed om te weten dat je bokashi in kleine beetjes kun vermicomposteren en dat de wormen ervoor zorgen dat het wordt omgezet in gewone compost.

Geen tijd, geen geld, geen ruimte, geen excuus!

Geen tijd
Kies de makkelijkste optie en neem een wormenbak, eenmaal op volle kracht kun je hier met gemaak 1-2 kilo groenafval per dag in kwijt. En een goede bak aakt het oogsten van de compost zeer eenvoudig en dat kun je gewoon tussen de planten gooien.

Geen geld
Een compostbak maak je al met vier oude pallets, een wormenbak met een paar oude plastic bakken en hoeft dus ook geen geld te kosten. Uiteindelijk bespaar je weer geld door zelf kwalitatief goede compost te maken. En als je dan ook nog eens een kleinere kliko kan nemen, dan kun je weer besparen op de afvalstoffen heffing.

Overigens bieden sommige gemeenten in Nederland (en België) subsidies aan voor thuiscomposteren (en regentonnen). Vaak betalen ze dan de BTW terug, dus dit kan ook iets zijn om eens op te zoeken als je serieus overweegt een bak van het een of ander aan te schaffen.

Geen ruimte
Een bokashi emmer is klein genoeg voor het keukenkastje, of desnoods bewaar je de emmer op de toilet of in de gangkast. Ze nemen niet veel ruimte in. Kant en klare wormenbakken zijn misschien wat groot, maar je kan deze makkelijk zelf op maat maken voor een klein hoekje.

Geen excuus!
Volgens mij heb ik de drie grootste bezwaren net ontkracht. De vierde is wat moeilijker, de meeste mensen zijn bang voor stankoverlast. Als je goed composteerd dan ruik je nagenoeg niets, verse compost ruikt naar vers omgespitte aarde en bokashi ruikt licht naar zuurkool. Pas als het fout gaat, heb je stankoverlast. Reden te meer om het dus gewoon in een keer goed te doen. Als je niet overtuigd bent van je eigen kunnen, kun je dus ook een kant en klare set in de winkel kopen.

Zet de knop om!

En ga lekker aan de slag thuis. Verander je eigen afval in geweldige compost en bespaar jezelf de moeite om ieder jaar weer met die zakken te slepen (en je auto vies te maken).  Ga lekker thuiscomposteren en ‘spread the word’. Want al is het een cliché, dat betere milieu kan toch echt thuis beginnen.

Voordat je aan de slag gaat heb ik nog wel een leuke tip voor je: bekijk eens mijn Tuinideeën Gids met 80 tuinideeën. Je kunt hem hier helemaal gratis downloaden.