Eikenprocessierups | Alles wat je moet weten over deze plaag
De eikenprocessierups komt de laatste paar weken volop ter sprake. Het is weer een hele plaag en het lijkt met het jaar erger te worden. Om me heen hoor ik dan ook vele vragen over deze gekke rups. In dit artikel beschrijf ik o.a. wat de eikenprocessierups is, welke klachten het kan veroorzaken en hoe je de eikenprocessie kan bestrijden. Hopelijk hebben jullie zo min mogelijk last van de eikenprocessierups en zijn jullie door dit artikel op de hoogte van deze vervelende plaag.
Inhoudsopgave
- Wat is de eikenprocessierups?
- Waar zit de eikenprocessierups vaak?
- Hoe herken ik de eikenprocessierups?
- Welke klachten kan ik krijgen van de eikenprocessierups?
- Wat kan ik tegen deze klachten doen?
- De eikenprocessierups bestrijden
- Wat moet ik doen als ik processierupsen of hun nesten zie?
- De DENNEN-processierups
Wat is de eikenprocessierups?
De eikenprocessierups is het jong van een nachtvlinder en komt oorspronkelijk uit Zuid- en Centraal-Europa en komt, zoals de naam al aangeeft, vooral op eiken voor. De eerste rupsjes verschijnen in het voorjaar, wanneer ook de eerste jonge eikenbladeren verschijnen. Ze vervellen meerdere keren en pas bij de derde keer krijgen ze de beruchte giftige haartjes. Uiteindelijk verandert de rups in een bruingrijze nachtvlinder die van begin juli tot begin september leeft.
Door klimaatveranderingen is de eikenprocessierups langzaamaan steeds verder naar het noorden verhuisd en ondertussen in heel Nederland al verschenen. De eerste waarnemingen van de rups zijn al in het begin van de 19e eeuw gedaan en ze zijn zelfs een tijdje weer verdwenen geweest, maar niemand weet waarom.
De eikenprocessierups heeft miljoenen brandhaartjes op het lichaam die geactiveerd en afgeschoten worden als de rups ergens van schrikt of in paniek raakt. Het is daarom belangrijk om bij ze uit de buurt te blijven.
Waar zit de eikenprocessierups vaak?
De eikenprocessierups is heeft natuurlijk niet voor niets het woord ‘’eiken’’ in zijn naam. Ze zitten dan ook graag op de stammen van eikenbomen en dan vooral aan de zuidkant. Als het warm is zitten ze vaak wat lager op de stam of zelfs in de grond. Het kan ook voorkomen dat ze helemaal in de top van de bomen zitten en dat je ze in eerste instantie niet kan zien.
Nu zijn er best veel eikenbomen in Nederland, maar dat betekent niet dat ze overal zitten. De plekken waar ze het meest voorkomen zijn gek genoeg buiten natuurgebieden. De meeste meldingen worden aan de randen van woonwijken gedaan.
Mocht je tijdens het snoeien zo’n nest in je boom aantreffen, stop dan direct en laat het nest weghalen door een expert!
Dat ze niet in natuurgebieden zitten komt waarschijnlijk doordat in bosrijke gebieden veel natuurlijke vijanden leven. Het is dan ook helaas het geval dat de grootste concentraties processierupsen dicht bij bebouwing voorkomen.
Hoe herken ik de eikenprocessierups?
Je kan ze natuurlijk herkennen aan de waarschuwingslinten en -borden rond eikenbomen, maar als die er hangen is het vaak al te laat. Daarom is het belangrijk om goed om je heen te kijken tijdens wandelingen of fietstochten in het voorjaar.
Het meest opvallende gedrag van de rups is de manier waarop ze zich verplaatsen. Dit doen ze in een lange rij wat doet denken aan processie of polonaise (polonaiserups was wel een leukere naam geweest) en de grote nesten die ze op stammen of takken van eikenbomen bouwen zoals op de afbeeldingen hierboven.
LET OP: Deze nesten zijn gemaakt van huidafscheidingen en brandharen, blijf er uit de buurt!
Welke klachten kan ik krijgen van de eikenprocessierups?
De meest voorkomende klachten zijn:
- Jeuk
- Huiduitslag
- Irritatie aan de ogen
- Irritatie aan de luchtwegen
Wat kan ik tegen deze klachten doen?
Mocht je in aanraking zijn gekomen met de eikenprocessierups of de resten daarvan, smeer je dan in met een zachte crème met bijvoorbeeld menthol of een Aloë Vera gel. De meeste klachten verdwijnen binnen twee weken.
BELANGRIJK: Mocht je ernstige of aanhoudende klachten hebben, neem dan contact op met de huisarts!
Klachten eikenprocessierups voorkomen
Voorkomen is beter dan genezen, helemaal als het gaat om de eikenprocessierups. Maak de kans op irritaties zo klein mogelijk door goed op te letten.
Vermijd contact met rupsen en resten ervan, zoals vrijgekomen brandharen en lege nesten. Als je in een gebied met eikenprocessierupsen komt zorg dan dat je arm-, been en halsbedekkende kleding draagt.
Als je in een gebied woont waar veel rupsen zijn gesignaleerd, zorg dan dat er geen haartjes in het huis kunnen komen. Houd zandbakken gesloten en speelgoed binnen, want de haartjes zijn moeilijk te verwijderen. Weet je niet zeker of alles haarvrij is gebleven? Vervang dan het zand of speelgoed.
LET OP: De haartjes van de eikenprocessierups kunnen 6-8 jaar voor ongemak blijven zorgen, het is daarom belangrijk om zeker te weten dat je alles goed hebt afgesloten!
Huiduitslag door eikenprocessierups, dit wil je voorkomen!
De eikenprocessierups bestrijden
Een plaag zou geen plaag zijn als het allemaal wel meeviel, daarom is het vaak noodzakelijk om de nesten goedschiks of kwaadschiks te verwijderen.
Er zijn in principe drie verschillende manieren om de eikenprocessierups te bestrijden:
- Ecologisch verantwoord verwijderen
- Chemisch bestrijden
- Wegbranden of wegzuigen
De processierupsen op een ecologisch verantwoorde manier verwijderen
De eikenprocessierups heeft een paar natuurlijke vijanden waardoor de populaties in natuurgebieden een stuk minder omvangrijk zijn. Om ervoor te zorgen dat de rupsen ook in bebouwd gebied minder kans krijgen is het belangrijk dat deze natuurlijke vijanden ook daar kunnen wonen.
De koolmees is een bekende vijand en vangt de plaag al vroeg op, omdat ze jonge rupsjes eten die nog geen brandharen hebben ontwikkeld. Hierdoor komen in het algemeen minder brandharen in het milieu. Hang mezennestkastjes in tuinen en bij bedrijven in risicogebieden en de overlast zal aanzienlijk minder worden.
Ook de sluipwesp en sluipvlieg zijn gezworen vijanden van de processierups. Deze insecten leggen eitjes op de huid van de rupsen. Hang daarom insectenkastjes op om deze insecten meer kans op overleven te geven binnen of aan de rand van de bebouwde kom.
Chemisch bestrijden (liever niet doen)
Bij chemische bestrijding wordt er gebruik gemaakt van een statisch geladen gif dat op de eikenbladeren in eikenbomen wordt gespoten. Het succes hiervan is afhankelijk van de temperatuur (bij lage temperatuur werkt het gif minder goed) en of het regent of niet. Als het regent kan het gif wegspoelen en in de bodem terecht komen, wat natuurlijk niet goed voor het milieu is.
Afhankelijk van de grootte van de boom is er een flinke hoeveelheid gif nodig. Ga er maar vanuit dat er vele liters gif nodig is om de rupsen doeltreffend te bestrijden.
Het gif pakt niet alleen de processierups aan, maar ook andere beschermde vlindersoorten die soms zelfs met uitsterven bedreigt worden. Uitvoerders zijn wettelijk verplicht om schade aan deze soorten te vermijden, maar het risico is groot dat dit niet lukt. Voor het milieu is dit niet de beste optie, dus deze manier om de eikenprocessierups te bestrijden kun je beter niet gebruiken.
De processierupsen wegbranden of wegzuigen
Wegbranden gebeurt vaak met propaanbranders die onder een bepaalde hoek worden gehouden om schade aan de boomstam te voorkomen. Het is vaak ook nog noodzakelijk om de verbrande resten die op de grond zijn gevallen nog eens na te branden om de bestrijding zo effectief mogelijk te maken.
De verbranding kan ook op een andere plek plaatsvinden. Dit heeft als voordeel dat het minder schadelijk is voor de boom, er minder restanten zijn en de brandharen zich minder kunnen verspreiden. Om de verbranding ergens anders te doen moeten de rupsen eerst opgezogen en naar verbrandingsovens worden getransporteerd.
Wat moet ik doen als ik processierupsen of hun nesten zie?
Maak melding bij de gemeente als je de processierupsen op openbaar terrein aantreft. De gemeente zal bepalen of het een risicogebied is, of dat de rupsen daar nauwelijks kwaad kunnen doen. Het is altijd beter om een melding te doen, dan weet je zeker dat er aandacht aan besteed is. Zo heb ik bij de gemeente Hof van Twente melding gedaan, maar besloot de gemeente dat de rupsen geen gevaar opleverden. Zoals je op de volgende twee screenshots kan zien heb ik zelf ook al een paar meldingen gedaan, waarvan de gemeente zelf bepaald of ze er iets mee gaan doen.
TIP: Mocht je een nest of kolonie aantreffen bij een druk gebied aantreffen, zorg dan dat de omwonenden hiervan op de hoogte zijn gesteld en dat kinderen en huisdieren er uit de buurt blijven. Zij zijn gevoeliger voor de brandharen dan volwassenen.
Rupsen op eigen terrein? Dan ben je ook zelf verantwoordelijk voor het verwijderen. Huur hiervoor een bestrijdingsbedrijf in en ga absoluut niet zelf aan de slag! Het risico op letsel is veel te hoog om hier zelf een poging te gaan wagen.
De DENNEN-processierups
De nog gevaarlijkere broer van de eikenprocessierups is de dennenprocessierups. Deze rups heeft het al tot de grens van Frankrijk en België gemaakt en zal verder naar het noorden trekken. De brandharen van deze variant van de processierups kunnen je in de meest extreme gevallen laten braken en koortsaanvallen en duizeligheid veroorzaken. De dennenprocessierups kan zich veel verder verplaatsen dan zijn eiken liefhebbende broertje en is ook daarom gevaarlijker.
De dennenprocessierups heeft dezelfde vijanden als de eikenprocessierups, dus als we de ecologische vijanden nu al helpen vertragen we meteen de opmars van dit enge broertje. Help mee en geef de koolmees en sluipwesp een huis in jouw tuin!