Buxaceae | Buxus

Een buxus is een wintergroene heester. Deze haagplant wordt zeer veel toegepast in Nederlandse en Belgische tuinen. De plant komt uit de buxusfamilie, die Buxaceae, en is bij ons ook bekend onder de namen 'buksboom' of 'bosseboom'. Waarom de Buxus veelvuldig wordt gebruikt in veel formele (wat strakker ingerichte) Nederlandse- en Belgische tuinen is goed te verklaren. De plant is makkelijk te snoeien, vraagt weinig onderhoud en kan zich uitstekend handhaven in het klimaat zoals wij die kennen. Daarnaast heeft de plant een mooie uitstraling. De buxus staat symbool voor degelijkheid, trouw en klasse. Je begrijpt dan ook waarom veel particulieren én bedrijven voor deze plant kiezen als erfafscheiding.  

De buxus komt in het wild voor op diverse plaatsen in de wereld variërend van Afrika, Azië, Amerika en Europa. De buxussoort die wij hier kennen is Buxus sempervirens. Daarnaast wordt de Buxus balearica veelvuldig geplant in onze tuinen. Dit is een soort dat veelvuldig in delen van Zuid-Europa voorkomt. Dat deze buxussoort het ondanks de mediterrane afkomst goed doet in ons land, komt doordat deze plant voornamelijk op de noordelijke flanken van het heuvelgebied groeit. Dit is uiteraard het 'koelere' deel van het berggebied dat meer overeenkomsten heeft met ons klimaat dan het deel aan de andere kant van de top. Dit is ook van toepassing op de buxus microphylla. Dit is eensoort dat van oorsprong uit Azië komt maar dan juist uit de koelere zones van dit gebied.

De buxus wordt niet alleen gebruikt als sierhaag maar wordt ook voor andere nuttige doeleinden gebruikt waaronder in de fytotherapie. Daarnaast is het hout van de buxus dusdanig hard dat het uitstekend geschikt is om hiervan kleine gebruiksvoorwerpen te maken. Denk hierbij aan muziekinstrumenten, kruisbeeldjes, schaakfiguren of handvaten van bestek.    

FamilienaamBuxaceae
Nederlandse naam     Buxus
Soort plantVaste haagplant
GrondsoortKalkrijk
Planten per m²7
StandplaatsHalf zon/ Half schaduw
WinterhardJa
WintergroenJa
BemestingFloramix Tuinmest

De beste standplaats voor buxussen 


De buxus is uitstekend bestand tegen ons zeeklimaat. De plant kan zich het beste ontwikkelen op een half schaduwrijke plaats. De haag kan wat slechter tegen extreme hitte maar hoewel onze temperaturen lijken te stijgen, is hiervan in ons land (volgens 'buxusbegrippen') géén sprake. Je kunt de buxus dus overal in de tuin plaatsen. De plant is uitstekend geschikt als erfafscheiding in een wat strakker vormgegeven tuin. Een buxus blijft het gehele jaar mooi groen en is eenvoudig in diverse vormen te snoeien (in de lente). Hierbij kun je denken aan een klassieke tuin, een siertuin, een landelijke tuin, een kasteeltuin of in een aangelegd park. 

De beste ondergrond voor een buxusplant    


Een buxusplant kan zich het beste ontwikkelen op een kalkrijke bodem. Dit is goed te verklaren want kalk zorgt voor een betere opname van voedingsstoffen die via de natuurlijke wijze in de bodem komen of door het verrijken van de bodem. Kalk is dan ook géén meststof maar is een element om te zorgen voor de ideale omstandigheden voor de plant. Kalk zorgt immers voor beïnvloeding van de zuurgraad in de grond. Het is eenvoudig vast te stellen of de bodem voldoende kalk bevat. Je kunt hiervoor de pH-waarde meten. Dit is een waarde die je inzicht geeft over de zuurgraad. De volgende indeling wordt hiervoor gehanteerd:
  • De waarde van een neutrale oplossing ligt rond de 7;
  • Zure oplossingen (hoge zuurgraad) hebben een pH waarde dat lager dan 7 ligt;  
  • Basische oplossingen (lage zuurgraad) hebben een pH waarde dat hoger dan 7 ligt. 
Uit het bovenstaande overzicht kun je eenvoudig vaststellen dat hoe hoger de pH waarde is, hoe minder zuur de grond is. Door het strooien van kalk beïnvloed je de zuurgraad van de bodem. Je maakt de grond hierdoor minder zuur. Je verhoogt dus de pH waarde door het strooien van kalk. De ideale PH waarde van de bodem voor een buxus ligt tussen de 5,5 en 7.  

Een andere belangrijke eis aan de ondergrond die de buxus stelt, is dat deze luchtig is. Hierdoor is de plant beter in staat om voedingsstoffen uit de bodem te onttrekken en wordt hiermee voorkomen dat regen- of overvloedig sproeiwater te lang blijft liggen. Dit is van belang om te voorkomen dat de wortels van de plant hierdoor gaan rotten. Dit zou tot het gevolg kunnen hebben dat de plant kan afsterven.

Stappenplan om een buxus aan te planten

Je kunt een buxus het beste in de wintermaanden planten dus in de periode tussen oktober en april. Hiermee zorg je ervoor dat de wortels nog niet zijn uitgelopen en dat de plant zich uiteindelijk goed kan inwortelen. De belangrijkste voorwaarde is uiteraard dat de grond niet bevroren en rijk aan voedingsstoffen is. Daarnaast moet de grond goed los gemaakt zijn. Je kunt de grond verrijken met organische mest maar voor het aanplanten van buxussen raden we Vivimus aan. Dit is een bodem verbeterend middel dat speciaal is samengesteld voor jonge beplanting. Volg het volgende stappenplan om een buxus aan te planten:

Graaf een gleuf in de grond voor een buxushaag. De afmeting hiervan moet twee keer de omvang van de kluit hebben. Voor een buxus met blote wortels is dit 30 centimeter breed en diep. Een buxus met kluit heeft meer ruimte nodig. Hiervoor moet je 40 centimeter (breed en diep) reserveren. 

Zorg voor een voedselrijke en losse grond in de directe omgeving van het plantgat. Deze optimale bodemomstandigheden kun je creëren met compost, organische meststoffen of Vivimus. De omgeving (50 cm) van de plant moet onkruidvrij zijn.  Dit doe je om ervoor te zorgen dat de Buxus alle mogelijkheden hebben om voedingsstoffen uit de bodem op te nemen hebben en hierbij geen “concurrentie” met onkruid ontstaat.Zorg dat de grond rondom het plantgat voldoende vochtig is maar niet te nat. Je kunt deze situatie het beste creëren door de bodem een of twee weken van tevoren met regelmaat te snoeien.

Ongeveer de helft van de afgegraven grond mag weer terug het gat in. Dit lijkt dubbel en overbodig werk maar dat is zeker niet het geval. Je hebt hiermee een bodem gecreëerd die voor een buxus perfect is om in te wortelen.  

Plaats de buxussen op de juiste plantafstand van elkaar in de gleuf. De juiste plantafstand van de Buxus is uiteraard afhankelijk van het formaat van de plant. Bij een buxus met blote wortel kun je er rekening mee houden dat je zo’n 7 planten per meter kwijt kunt. Bij Buxussen in pot (buxusstruiken) heb je zo’n 4 à 5 planten nodig per vierkante meter. De plant mag niet te diep in de grond. De bovenzijde van de plant moet nog nét zichtbaar zijn.

Vul de bodem aan met losse, voedingsrijke grond en druk de grond voorzichtig aan.

Hou de grond voldoende vochtig en zorg dat deze wat vaker bemest wordt om de plant ondersteuning te bieden bij het inwortelen. 

Buxus

Belangrijke tips voor het aanplanten van een buxus

Een buxus is in de winterperiode (dus in de periode vanaf oktober tot en met april) veelvuldig verkrijgbaar met blote wortel. Dit wordt ook wel 'wortelgoed' of 'naakt wortelig' genoemd. Het is belangrijk dat je zorgvuldig omgaat met deze wortel om het beschadigen van de plant te voorkomen. Let er bijvoorbeeld op dat de wortel niet zal uitdrogen bij het vervoer (door eventuele rijwind dat langs een aanhanger gaat). Het is hiervoor goed om de wortel even in te pakken. Het beste is om de plant direct in je tuin aan te planten dus dat je het plantgat gegraven hebt voordat de planten arriveren. Let op, het is zeker niet goed om de langdurig wortels in een bak met water te zetten voordat je de buxus gaat aanplanten. Hiermee kun je de wortels onherstelbaar beschadigen! Als je buiten de winterperiode een buxus wil kopen, kies dan voor een buxus in pot.  

Als je een haag wilt aanleggen, kun je ervoor kiezen om de buxus direct na het aanplanten met een derde terugsnoeien. Vergeet hierbij niet om de zijkanten mee te nemen. De haag zal dan van onderuit, uitlopen en zich ontwikkelen naar een volle en compacte haag.

Wanneer een buxus snoeien? 

Snoeien doet groeien en dat is bij een buxus zeker het geval. Als je de buxus regelmatig snoeit, krijg je een mooie strakke haag. Daarom is het goed om de buxus twee keer in het jaar te snoeien. De periode rond de maand mei is een prima tijd een buxus te snoeien om de haag dicht en compact te houden. Hierdoor geef je de plant letterlijk de ruimte om eind juni nog een keer uit te lopen en eventuele ontstane kale plekken op te vullen. Span bij lange hagen een touwtje waarlangs je recht kunt knippen en werk van beneden naar boven.

De herfst snoei kun je het beste in september uitvoeren. Het is verstandig om de buxus iets taps te snoeien. Dit wil zeggen dat je de onderkant iets breder houdt waardoor ook dit deel van de haag voldoende licht krijgt. Als je van mening bent dat de buxus te hoog of te breed wordt, kun je de plant best rigoureus terugsnoeien. De plant is sterk genoeg om hier goed van te herstellen mits je de buxus niet helemaal tot op de stam terug geknipt. Geef de buxus na de snoeibeurt wat organische mest van een goede kwaliteit. Floramix tuinmest is hier uitstekend geschikt voor. Hiermee kun je de bodem verrijken zodat de buxus goed kan herstellen van de snoeibeurt. Uiteraard is het ook belangrijk om de Buxus extra water te geven na een snoeibeurt.

Praktische tips voor de vormsnoei van een buxus 

Een buxus is zeer eenvoudig in vormen te snoeien. Je kunt deze vormsnoei zonder problemen meerdere keren in de periode tussen de maanden maart tot en met september uitvoeren. Je kunt de plant bijvoorbeeld in een bol-, kubus-, of spiraalvorm knippen. Het prettige van het snoeien van een buxus is dat je niet heel voorzichtig te werk hoeft te gaan, zelfs de dikkere takken lopen na het snoeien vanzelf weer uit! Een buxus groeit zo’n 10 tot 15 cm per jaar. 

Handige tips om een vorm in een buxus te snoeien

Begin bij een buxusbol met de bovenkant, waar de nieuwe scheuten het langst zijn, en knip deze flink terug.

Rond dan de bovenste helft af tot een mooie halve bol. Houd de (hand) heggenschaar hierbij op zijn kop zodat de messen de ronding van de bol kunnen volgen.

Snoei daarna de onderste helft in model; vaak hoef je daar maar weinig af te knippen.

Voor een buxuskegel of -piramide heb je een opgaande buxusstruik nodig. Een kegel loopt rondom rond; zet een bamboestok schuin tegen de struik, van de voet naar de top en snoei alle scheuten weg die te ver uitsteken.

De topscheut laat je ongemoeid. Een piramide met vier schuine zijkanten is nog makkelijker in model te knippen.

Plaats eventueel als hulpmiddel twee schuine bamboestokken links en rechts van de vlakken die je knipt.

Belangrijk om op te letten bij de snoei van een buxushaag

Er zijn een aantal zaken waar je zeker op moet letten bij de snoei van een buxushaag. Het eerste wat we hierbij onder je aandacht willen brengen, is dat je de buxus niet in de volle zon snoeit. Je moet het verbranden van het blad (zichtbaar aan de geel/ bruine verkleuring van de bladeren) immers zien te voorkomen. 

Daarnaast is het belangrijk dat je goed gereedschap gebruikt om te snoeien. Dit is niet alleen handig voor jezelf maar het is ook beter voor de plant. Hierdoor zul je de plant een beetje verwonden. Een gezonde buxusplant is uitstekend in staat om hiervan te herstellen maar als je door het gebruik van botte snoeischaren rafels aan de takken veroorzaakt, zal dit herstel aanmerkelijk moeilijker gaan en langer duren. 

Buxus bemesten  

Een buxushaag is een rij planten dat relatief dicht op elkaar staan. Hoewel een buxus zich goed kan ontwikkelen onder de omstandigheden die wij in onze omgeving kennen, heeft de plant wel voedingsstoffen uit de bodem nodig. Het is daarom zeker goed om de grond rond de buxushaag af en toe (twee keer per jaar) te bemesten. Hiermee hou je de haag gezond en mooi groen. Het is verstandig om de buxus in ieder geval in het voorjaar van een goede kwaliteit organische mest (Floramix Tuinmest is hierbij een goede keuze) te voorzien. Je kunt de mest dan aan de voor- en achterzijde van de plant aanbrengen en voor zover dit gaat een beetje inharken. Het is handig om de tuin te bemesten op het moment voordat het gaat regenen omdat de voedingsstoffen dan beter in de grond kunne worden opgenomen. Als er geen regen wordt voorspeld is het van belang om de tuin goed te sproeien voor een optimale effectiviteit van de meststoffen. Als je de het bemesten gaat combineren met het strooien van kalk is het verstandig om minimaal één week van voordat je gaat bemesten alvast kalk te strooien. De kalk krijgt dan gelegenheid om in de bodem te trekken. 

Je kunt een schrale grond eenvoudig onderscheiden doordat het blad van de buxus dan oranjegeel wordt. Let op, je bent dan eigenlijk al te laat met het verrijken van de bodem. Je moet in dat geval een inhaalslag maken. Het voorkomen hiervan is uiteraard veel beter dan het genezen!

Buxus stekken

Een buxus is eenvoudig te vermeerderen door de plant te stekken. Vooral Augustus is een geschikte maand hiervoor mits de buxus in het voorjaar is gesnoeid. Een gezonde buxus heeft in de zomerperiode al goede uitlopers gevormd om een stek eruit te halen en heeft voldoende tijd om zich te herstellen van 'deze ingreep'. 

De beste stekken van een buxus hebben een donkergroene kleur en wat vertakkingen. De stek moet zo’n 10 cm lengte hebben. Als je de stek hebt afgesneden, moeten de onderste 3 of 4 centimeter van blad worden ontdaan. Zorg dat je de stekken plant in een rijke grond en dat je deze grond vochtig houdt, dus niet nat. Zet de stekbak op een warme plaats. Na 16 à 20 weken zijn nagenoeg alle stekken wel beworteld. Medio mei kun je de stek planten. De plant heeft dan alle gelegenheid om in de tuin verder te wortelen.

Bedreigingen voor de buxushaag 

Als je het bovenstaande leest, zul je waarschijnlijk concluderen dat de buxus onverwoestbaar is en gezien kan worden als dé ideale groene erfafscheiding. De populariteit van de buxushaag heeft ook een keerzijde want dit heeft de plant wat vatbaarder gemaakt voor ziektes en plagen

De buxus kent drie belangrijke bedreigingen:

  • Buxusziekte
  • Schimmels in de buxus
  • De buxusmot (buxusrups)
De Cylindrocladium buxicola is de wetenschappelijke naam voor de buxusziekte. Het is een ziekte dat zich snel kan verspreiden en herkenbaar is aan de zwarte takken en de bruine blaadjes. 

De Cylindrocladium buxicola en de Volutella buxi zijn twee voorname buxusschimmels die zich eenvoudig kunnen verspreiden door de buxusplanten in de omgeving. Een aantasting door de Cylindrocladium buxicola is herkenbaar aan de bruine- en zwarte vlekken op de blaadjes in combinatie met de zwarte strepen op de takken. De Volutella buxi zal de blaadjes doen verbleken. De verspreiding van het virus zal niet alleen veroorzaakt worden door weersomstandigheden als wind en regen maar dit kan ook gebeuren door bijvoorbeeld tuingereedschap. Leen jij je schep aan de buurman als jouw buxus last heeft van deze schimmels? Dan is de kans groot dat de buxus van de buurman ook wordt aangetast.

Buxusmot (Cydalima perspectalis)

De Cydalima perspectalis is één van de grootste vijanden van de buxus. Misschien zegt deze wetenschappelijke term je niets maar de buxusmot zeker wel. Deze buxusmot is een felgroen rupsje dat is overgekomen uit Oost-Azië. Het kleine rupsje kiest graag een gezonde buxus uit om eens lekker met zijn familie te gaan tafelen. Het gezelschap eet binnen een kort tijdsbestek je hele plant leeg. Het stel is helaas niet snel voldaan en zal de maaltijd voortzetten bij de buxus van de buurman. Zo eten ze de hele buxus voorraad uit de wijk binnen een korte tijd leeg. Hierbij laten ze een soort van spinnenweb achter in de boom waardoor er geen twijfel mogelijk is wie er een bezoek heeft gebracht aan je buxus. Een buxusmot legt eieren op de bladeren van de buxus. De rupsjes eten zich letterlijk een weg naar buiten en laten weinig van je buxus heel. 

Er zijn een aantal manieren om een buxusmot te bestrijden. Een van de keuzes die je kunt maken is het plaatsen van een feromoonval. Deze vaste val plaats je in je tuin. Een feromoonval geeft een bepaalde geur af waar de mannetjes buxusmotten op af komen, hopelijk voordat ze besluiten om de eitjes te bevruchten. Het is een preventieve manier van het bestrijden van de buxusmot.

Welke buxus soorten zijn er?

Zoals aangegeven zijn er zeer veel verschillende Buxus soorten. Het exacte aantal is niet bekend maar dat doet in dit geval niet ter zake omdat er in Nederland en België een beperkt aantal soorten verkrijgbaar zijn. We hebben deze meest gangbare buxus variëteiten voor je op een rijtje gezet en hieronder de verschillende kenmerken van de soorten voor je in kaart gebracht:

Buxus sempervirens. Dit is de Buxus uit onze streek. De Buxus sempervirens is een Buxus soort dat uitstekend geschikt is om in diverse vormen te snoeien en te gebruiken voor de wat grotere hagen. Deze Buxus bereikt een hoogte van zo’n 150 cm en is wintergroen. Je hebt ongeveer 7 planten nodig voor een haag van 1 meter. 

Buxus sempervirens ‘Suffruticosa’. Dit is een bekende cultivar van 'onze Buxus' die een wat langzamere groei heeft en niet hoger komt dan 60 cm. Dit is een uitstekend alternatief als je een wat lagere haag wilt aanplanten. 

Buxus microphylla, Dit is de Aziatische buxus die ook uitstekend in een vorm te snoeien is mede doordat deze Buxus soort een wat kleiner blad heeft. Het blad van deze groenblijvende struik heeft een glanzend groene kleur. Deze wintergroene haag heeft een langzame groei dus zorg dat je zorgvuldig te werk gaat bij deze vormsnoei. Deze Buxus microphylla bereikt uiteindelijk een hoogte van 125cm maar zal hier ongeveer 10 jaar over doen. 

Wat is de prijs van een Buxus?

De prijs voor een buxus wisselt erg sterk en is uiteraard afhankelijk van beschikbaarheid. In de winterperiode zijn de buxussen als wortelgoed veelvuldig beschikbaar, buiten deze periode kun je een buxus met kluit aanschaffen. Deze laatste optie is uiteraard iets duurder. Mocht je de exacte prijzen van taxussen willen weten, kun je het best even een mail sturen naar info@florum.nl. Wij kunnen je hierover vanzelfsprekend persoonlijk even informeren.

Buxussen kopen?

Heb je interesse om buxussen te kopen? Hiervoor kun je uitstekend bij de Plantenwijzer van Florum terecht. Stuur hiervoor gerust een mailtje naar info@florum.nlJekunt hier uiteraard ook terecht voor al jouw vragen over buxussen die we hierboven niet hebben behandeld of voor persoonlijk advies over het gebruik van deze haagplanten. Maak gerust gebruik van onze lange ervaring en uitgebreide vakkennis op dit gebied als je overweegt om buxussen te kopen.

Beplantingsplan maken