Onlangs meldde de vlinderstichting dat het aantal vlinder sinds 1992 is afgenomen met maar liefst 40%! Mijn oproep is dan ook: kies voor de beste vlinderplanten, help de natuur een handje door een goede leefomgeving te creëren, of beter gezegd terug te geven!
Door de beschikking over moderne meetprogramma’s (ecologische monitoring), kan er een goed beeld worden gevormd over de vlinderstand in Nederland. De Vlinderstichting heeft hierdoor inzichten over de ontwikkeling van de populatie vlinders. Zoals aangegeven neemt dit zorgwekkende vormen aan. De rode lijst met vlindersoorten die met uitsterven bedreigd worden wordt steeds langer, net zoals met bijen het geval is. Er zijn nog maar 53 soorten dagvlinders in Nederland. De overige soorten zijn nachtvlinders.
Wat zijn de oorzaken van de afnemende vlinderpopulatie?
De oorzaken van de afname van insectensoorten als de vlinders, libellen en bijen is volgens de Vlinderstichting voornamelijk de versnippering van het landschap en stikstofbelasting. We zijn volop bezig om iedere beschikbare ruimte toe te eigenen en hierbij géén waarde te hechten aan andere belangen. Er is geen ruimte meer voor de vlinder. Hun leefgebieden worden bijna continu aangetast.
Dit is ook het geval met de manieren waarop het landbouwgrond tegenwoordig vaak wordt bewerkt. Hierbij wordt veelvuldig gebruik gemaakt van neonicotinoïden, een middel dat dodelijk is voor vlinders en bijen. Als er vlinders voorkomen in een specifiek gebied, geeft dit veel informatie over het betreffende gebied. Andersom is uiteraard ook het geval.
Zijn vlinders nuttige dieren?
Veel mensen kijken graag naar vlinders door hun mooie uitstraling. Veel dagvlinders hebben een kleurrijk voorkomen en fladderen vrolijk van bloem naar bloem. Dit laatste geeft een beeld hoe nuttig vlinders zijn. Vlinders bestuiven de bloemen als ze deze bloemen bezoeken om nectar te zuigen. Deze nectar is een voedselvoorziening voor de vlinder. Deze voeding geeft ze energie om eitjes te leggen en te kunnen vliegen. Met hun roltong zuigen ze de nectar uit de bloem.
Daarnaast zijn de vlinders uiteraard nuttig als onderdeel van de voedselketen. Rupsen, poppen en vlinders zijn vaak een smakelijk hapje voor andere dieren.
Overigens is het goed te weten dat niet alle vlinders nectar zien als favoriete maaltje. Er zijn ook vlindersoorten (zoals de Atalanta) die je blij maakt met rottend fruit. Daarnaast zijn er vlindersoorten die graag op je bezwete arm gaan zitten in de zomer. Dit zijn Weerschijnvlinders.
Waardplanten als nuttige vlinderplanten
Verderop in deze tekst kom ik terug op de meest belangrijke vlinderplanten. Ik geef je dan een opsomming van een aantal mooie nectarrijke planten waarvoor vlinders graag je tuin bezoeken. Daarnaast is het goed om waardplanten onder je aandacht te brengen als nuttige vlinderplanten.
Waardplanten zijn de planten waarin de vlinders hun eitjes leggen. Deze eitjes zijn vaak zo klein, dat je deze niet ziet. De hoeveelheid eitjes die een vlinder legt, varieert per soort maar kan oplopen tot wel 1000 eitjes.
De waardplanten zijn ook de planten die later door de rupsen gegeten worden. De kleine rupsjes zijn hier best kieskeurig in! Deze beestjes eten één soort plant. Waardplanten zijn vaak wilde planten waarbij de brandnetel het meest wordt gekozen.
Andere waardplanten zijn onder andere:
- De vuilboom
- De klimop
- De hulst
- De rolklaver
- De damastbloem
- De pinksterbloem
- De kool
Hoe de vleugels van de vlinder kunnen verslijten
Vlinders behoren tot de “Lepidoptera” de letterlijke vertaling van deze term is “schubvleugeligen”. Als je goed naar de vleugels van de vlinder kijkt, zie je waarom dit zo is. De vleugels van een vlinder bestaan uit een grote hoeveelheid kleine schubjes die een specifieke kleurstelling hebben zoals een rood en geel. Dit komt omdat ze op verschillende wijze licht absorberen. Als de vinder een wat valere uitstraling krijgt, is dit een teken dat de vlinder veel gevlogen heeft. Door een vorm van slijtage is de vinder een deel van zijn schubben kwijt.
De doelstelling van de kleuren op de vleugels van de vlinder
Die kleurstelling op de vleugels heeft (zoals bijna alles in de natuur) een doelstelling. Zoals aangegeven vormen vlinders een onderdeel van de voedselketen. Uiteraard wil de vlinder géén vrijwillige prooi zijn! De kleurstelling is er dan ook voor om eventuele gevaren af te wenden. De kleuren kunnen een waarschuwing zijn voor vlinder-etende dieren om aan te geven dat ze giftig zijn.
Daarnaast is de dagpauwoog een vlindersoort waarbij de vleugels veel weg hebben van een oog! Als een vogel het plan heeft opgevat om de vlinder op te eten, zal de dagpauwoog de vleugels openen. Het doel hiervan is dat de vogel (af)schrikt en even afstand neemt. Dit geeft de vlinder de ruimte om een veilig heenkomen te zoeken.
Het zal je misschien ook opgevallen zijn dat er vlinders zijn met juiste heel weinig opvallende kleuren. Dit heeft precies het tegenovergestelde effect en dient voor camouflage. Probeer maar eens een Dikkopje te herkennen in de natuur. Die zie je bijna niet!
Waarom je vlinders in de tuin vooral tijdens zomer ziet
Vlinders zijn echte zonaanbidders. Dit is eigenlijk noodgedwongen want het is een koudbloedig dier zoals overigens alle insecten. Dit betekent dat hun temperatuur afhankelijk is van hun omgeving. Ze hebben dan ook de warmte van de zon nodig om te vliegen en actief te worden. Voor vlinders is de stelregel eenvoudig: hoe warmer hoe beter.
Vlinders worden pas actief bij temperaturen boven de 20 graden Celsius. De vlinder gaat graag met de vleugels gespreid zitten, om zoveel mogelijk warmte op te vangen. De behoefte aan zo hoog mogelijke temperaturen verklaart waarom je vlinders vaak op beschutte plekken aan zult treffen zoals in wanden, heggen, houtwallen en bosranden.
Op koude en bewolkte dagen houden vlinders zich schuil en zie je deze insecten nauwelijks. Op het moment dat het echt kouder wordt, vaak rond oktober, gaan de vlinders (zoals de kleine vos, gehakkelde aurelia, dagpauwoog en citroenvlinder) in winterrust. Er zijn vlindersoorten die warmere plekken zoeken en ons land zelfs verlaten.
Hoe jij een vlindertuin kan maken
Je kunt op een heel eenvoudige manier je tuin vlindervriendelijk maken.
Het kost je niet veel geld en je hebt er zeker niet meer onderhoud aan (integendeel zelfs).
Waarom zou je het dan niet doen?
Uiteraard is de keuze voor een aantal specifieke planten en struiken van belang.
Verderop in dit artikel vind je een lijstje van een aantal plantensoorten waarvoor je dan kunt kiezen. Je zult zien dat je iedere tuinstijl wel vlindervriendelijk kunt maken. Zelfs een stadstuin op het noorden kun je vlindervriendelijke voorzieningen geven.
Uiteraard zou het fijn zijn als je een vlindervriendelijke beplanting kunt aanleggen op een zonnige plek. Zoals aangegeven zijn vlinders dol op zon en warmte. Tevens is het voor de vlinders een goede keuze als je een mix van diverse beplanting zou kunnen plaatsen. Iedere vlindersoort heeft immers eigen specifieke voorkeuren!
Dan kom ik nog even terug op het stukje onderhoud.
Wist je dat het voor de vlinders zelfs beter is om je tuin wat minder te onderhouden?
Vlinders zullen dankbaar gebruik maken van uitgebloeide planten om hun winterrust in te houden. Zij zullen het waarderen als je deze uitgebloeide planten pas in het voorjaar weghaalt, als de temperatuur weer flink hoger is.
Vlinderkast als luxueus hotel voor vlinders
Een andere voorziening waar vlinders graag hun winterrust houden is een vlinderkast. We onderhouden onze spullen zelfs zo goed dat dit eigenlijk bijna noodzaak is voor vlinders! De vlinders kunnen bijna geen spleten meer in onze huizen vinden en onze schuren zijn niet meer toegankelijk!
Een vlinderkast is echt een uitkomst voor overwinterende vlinders. Als deze voorziening wordt opgehangen op een beschutte plaats is dit een echt luxueus hotel voor vlinders. Let erop dat je de vlinderkast uit de wind ophangt en zorg dat het niet kan inregenen. Als je de vlinderkast hebt voorzien van een voorraad dorre takjes en blaadjes zullen de vlinders het zien als een warm welkom.
Top 20 beste vlinderplanten
Zoals je zult begrijpen staan in een optimale vlindertuin een combinatie van de beste vlinderplanten. Als je in gedachten houdt dat vlinders vanaf het voorjaar tot en met het najaar leven van nectar, is het goed om een mix te maken van verschillende bloeitijden. Op deze manier kun je niet alleen zelf een geruime tijd genieten van een mooi bloeiende tuin, maar de vlinders ook!
Je kunt hierin diverse combinaties maken, maar voor een hele goede bruikbare lijst wil ik een lijst met je delen die de Vlinderstichting heeft opgesteld. Dit is een lijst van de 10 beste vlinderplanten op volgorde van bloeitijd:
- Winterheide
- Sneeuwbal/ viburnum
- Judaspenning
- Lavendel
- Vlinderstruik (buddleja)
- IJzerhard
- Koninginnenkruid
- Hemelsleutel
- Herfstaster
- Klimop
Daarnaast zijn er nog een aantal vlinderplanten die je ook zou kunnen overwegen, daarom wil ik ook deze soorten met je delen:
- Rode Zonnehoed
- Vlambloem
- Kogeldistel
- Zonnebloem
- IJzerhard
- Duizendblad
- Duifkruid
- Bergamotplant
- Wilde Marjolein
- Heliotroop
- Koeienoog
- Dropplant
- Zonnekruid
Tot slot wil ik je erop wijzen dat de beste vlindertuin een combinatie heeft van de bovengenoemde vlinderplanten en de waardplanten die je eerder in dit artikel tegen kwam. Veel waardplanten zijn wilde planten maar zoals je waarschijnlijk ontdekt hebt, is dat niet van toepassing op alle soorten.
Help de natuur een handje met een vlinderplanten!
De natuur kan best een helpend handje gebruiken.
Als we hier allemaal aandacht aan besteden, zullen we de vlinderpopulatie een groot plezier doen.
Wil je graag een beplantingsplan creëren met deze vlinderplanten? In mijn e-book over het maken van een beplantingsplan leg ik je precies uit hoe je een goed beplantingsplan maakt. Download hier het gratis e-book.
