Preventieve technieken zijn de uitkomst voor de groenbranche, het kan veel geld schelen in het beheer om je ontwerp al op een onkruidwerende manier te ontwerpen. Onkruid zal hierdoor minder makkelijk groeien en dus is curatief bestrijden een minder grote moeite.
Preventieve technieken zijn technieken die voorafgaand aan het groeien van het onkruid worden toegepast en ervoor zorgen dat het onkruid niet of nauwelijks kan groeien. De ontwerpfase is de fase waarin deze technieken ingepast worden in het project. Naast de keuzes in je ontwerp is het materiaal ook erg van belang. In dit artikel worden de preventieve opties om onkruid te voorkomen belicht aan de hand van praktisch toepasbare voorbeelden.
Het ontwerpen van de buitenruimte is de start van een nieuw project. Het eindresultaat. Het is als metontwerp maakt of breekt het een huis, wanneer het ontwerp en de fundering van een huis niet goed zijn, zal het huis op den duur barsten en scheuren vertonen.
Bedenk als ontwerper hoe de toekomstige gebruiker de ruimte benut. Waar loopt iemand en hoe gebruikt iemand de ruimte. Zonder dit inlevingsvermogen is de kans groot dat een ontwerp anders uitpakt bij het toekomstige gebruik. Denk bijvoorbeeld aan olifantenpaadjes in de parken, niet benutte parkeerplaatsen en ‘dode hoeken’ in de verharding.
Wanneer je een ontwerp zo uitvoert dat onkruid bij voorbaat al weinig kans heeft om zich te settelen heb je er bij het onderhouden minder werk mee. Beeldens en Boonen beweren in het dossier preventief onkruidbeheer, onkruid geheel te kunnen voorkomen met preventieve maatregelen.
Wanneer er in het ontwerpen rekening wordt gehouden met obstakels in verharding zal het te groeien onkruid afnemen. Dat wil zeggen, hoe minder obstakels, hoe minder gaten en kieren er zijn voor het onkruid om te groeien. Als keuze in het ontwerp is het dus van belang dat er weinig obstakels zijn in verharding. Door bijvoorbeeld paaltjes, bloembakken of andere obstakels die geplaatst worden in de verharding. De kieren rondom de obstakels vullen zich met aarde, voedingsstoffen en water, vervolgens komen er zaden en onkruid en zal er onkruid kunnen groeien. Obstakels zijn niet te vermijden, maar denk aan opties zoals een grote(re) betonnen plaat onder het obstakel, zodat er beter bestrijding plaats kan vinden.
Op plaatsen waar niveauverschillen zijn ontworpen zullen er randen en naden zijn. Deze randen zijn plekken voor onkruiden om te groeien. Ook is het met het oog op de curatieve technieken van belang dat er weinig tot geen niveauverschillen zijn. Denk aan stoepranden, maar ook bloembakken. Machines kunnen niet op moeilijk bereikbare plekken en een niveauverschil is zo’n plek. Wel zijn er opties om niveauverschillen niet in een 90 graden hoek verticaal te zetten, maar in een kleinere hoek, onkruid voorkomen.waardoor het niveauverschil in een steile hoek is geplaatst. Zo kunnen machines er beter bij. Wanneer er in een ontwerp rekening gehouden wordt met niveauverschillen zal er minder onkruid voorkomen.
In het ontwerp is het van belang dat er rekening gehouden wordt met de fundering, waterafvoer en drainage op de verharding. Wanneer er water ophoopt op de verharding zal de stabiliteit van de verharding naar beneden gaan. Hierdoor zal de kwaliteit van de voegen van verharding naar beneden gaan. Gevolg is dat er ongewenste ruimtes tussen en onder de verharding ontstaan. Hierdoor krijgt onkruid de mogelijkheid om zich te settelen en te groeien.
Naast ontwerpkeuzes en fundering is het type materiaal ook van groot belang bij de preventie van onkruid. Hieronder worden tips gegeven over materialen die te gebruiken zijn en het onkruid preventief zullen bestrijden.
Hoe groter het element, hoe kleiner het percentage voegen en hoe kleiner de kans op onkruid. Ook het type verharding is van invloed op de kans voor onkruiden om te groeien. Uit een onderzoek door de Wageningen universiteit in 2004 zijn relevante resultaten gekomen met betrekking tot onkruidpreventie op verhardingen. Aan de hand van testopstellingen zijn verschillende soorten verhardingen getest op onkruidgroei in allerlei omstandigheden. Hieronder zijn twee soorten dichte verharding te lezen waarop onkruiden slecht settelen volgens het onderzoek.
Een verharding dat toegepast kan worden is asfalt met print. Dit asfalt wordt gelegd en vervolgens bedrukt met een print, zie hieronder. Voordeel van asfalt met print is dat er ontzettend weinig onderhoud is, er zijn geen diepe groeven en het asfalt is goed waterdoorlatend. Hierdoor heeft onkruid op dit materiaal geen goede manier om te groeien en te settelen.
Dit materiaal is relatief makkelijk aan te brengen. Het beton wordt gestort in eenbekisting. Er is dus één plaat, hierdoor heeft het onkruid geen mogelijkheid tot wortelen. Naast dat onkruiden niet kunnen wortelen in het materiaal is beton ook waterdoorlatend. Hierdoor blijft er geen water staan.
Naast deze twee soorten zijn vele andere soorten verharding toe te passen mits er rekening wordt gehouden met de tips die in dit in dit magazine worden gegeven.
Kortgezegd is te concluderen dat hoe kleiner de voeg is, hoe minder onkruid er kan groeien. Doordat er in een kleinere voeg minder ruimte is voor grond, voedingsstoffen en water zal er minder onkruid kunnen groeien. Door bij het ontwerpen al rekening te houden met de te kiezen materialen zal de voegbreedte aanzienlijk af kunnen nemen. Het is het beste wanneer voegen worden vermeden in een ontwerp. Toch zijn ze niet te vermijden. Er zijn allerlei soorten voegvulling:
Deze soort voegvuling wordt gebruikt om voegen te vullen op plaatsen waar de betredingsgraad hoog is. Hoe groter en harder de korrel van de voegvulling is, hoe minder kans op onkruid. Je ziet dat er veel ruimte is voor onkruid om te groeien. Het is afhankelijk van de breedte van de vroeg welke korrelgrootte toegepast kan worden. Het is gebleken dat bij een hard materiaal, zoals porfier minder snel onkruid settelt. Onkruid settelt beter bij een zacht gesteente zoals kalksteen.
Dit materiaal wordt toegepast om brede voegen te vullen. Mortel bestaat meestal uit zand wat gemengd wordt met cement of kalk. Hierdoor ontstaat een voegvulling die lucht- en waterdicht is. Dit is negatief, aangezien het water zo niet weg kan. Enkel wanneer het waterafvoer goed geregeld is aan de rand van de verharding zal dit toegepast kunnen worden. De praktijk is dat de klassiek gebonden voegvulling vaak wordt toegepast bij het afdichten van grote openingen rondom obstakels. Ze zijn minder geschikt voor zware belasting, aangezien de voegvulling snel breekt.
Er zijn verschillende soorten zand op de markt die een hoog gehalte aan zout bevatten. Deze zouten zijn natriumsilicaten. Door de zouten in het materiaal krijgen onkruiden geen kans te groeien. Deze zouten kunnen ook een slechte werking op de ondergrond hebben qua uitloging, daarom moet er een bewuste keuze gemaakt worden wanneer men voor dit materiaal kiest. De verwerking van onkruidwerend voegzand is net zoals gewoon zand. Voorbeeld van dit type voegzand is Dansand®.
Aan deze voegvulling is een hars toegevoegd die ervoor zorgt dat de vulling uithardt in de voeg. Door deze voegvulling krijgen onkruiden niet de kans om te settelen en te wortelen. Er zijn twee soorten polymeergebonden voegvullingen, je hebt twee componenten voegmiddel, deze wordt vooral toegepast op oppervlakten waar een zwaardere belasting is. Voorbeeld van een twee componenten middel is Varistone MS®. Daarnaast is er ook polymeerzand. Dit wordt vooral toegepast op oppervlakten waar geen zware belasting is. Voorbeeld van een polymeerzand is Aqua Color Joints®. Beide soorten zijn altijd waterdoorlatend.
Het kitten van voegen vergt extra vakkennis (en het liefst ervaring) die voor veel hoveniers en groenvoorzieners niet gewoon is. Op demodagen bij Terras & Trends (Buiter Beton Balkbrug) is meermaals gesproken over deze methode en de resultaten zijn (vooral bij keramische tegels) goed te noemen omdat kit de meest flexibele variant is die de werking van de verharding kan opvangen. Daardoor krijgen onkruiden nagenoeg geen kans om zich te ontwikkelen Nadeel is dat kit niet waterdoorlatend is, hierdoor zal er een goede waterafvoer op het oppervlakte moeten zijn om het water kwijt te raken. Voorbeeld van een afdichtingskit is Varistone Sealtack®.
Om de waterafvoer te bevorderen zijn er verschillende waterdoorlatende bestratingstypen op de markt. Voorwaarde bij waterdoorlatende bestrating is dat de fundering onder de verharding in topconditie is. Wanneer de fundering niet goed is aangelegd zal het water niet afgevoerd kunnen worden en ontstaat er water ophoping.
Dit is een verharding met specifieke openingen die ervoor zorgen dat water infiltreert, zie de onderste afbeelding op de linkerpagina en de bovenste op deze pagina. Het water zakt bij een regenbui door de openingen heen en hierdoor blijft er geen water staan op de verharding. De vormgeving van deze verharding is erg specifiek doordat minimaal 10% van de steen moet bestaan uit drainageaandeel.
Deze betonstraatstenen hebben afstandhouders waardoor de voegbreedte tussen de stenen minimaal 10% van de breedte van de steen omvat. Het water wordt via de voegen naar de fundering en de ondergrond afgevoerd.
Het materiaal van deze betonstraatsteen is poreus waardoor water snel kan wegzakken en infiltreren in de bodem. Water blijft hierdoor niet staan en het gevolg is dat er geen optimale omstandigheden zijn voor onkruid om te groeien. Doordat de straatsteen zelf poreus is, zijn voegen niet nodig om het water af te voeren. Gevolg is dat het oppervlakte aaneensluitend is zonder brede voegen. Hierdoor is de begaanbaarheid beter.
Aangezien het vanaf november 2017 ook verboden is om op halfverhardingen chemisch te bestrijden is ervoor gekozen om een klein gedeelte halfverharding mee te nemen. Halfverharding kan toegepast worden op alle denkbare schalen en op vele manieren. Het is gebleken dat onkruid vooral voortkomt uit de lucht. Vooral in halfverhardingen heeft dit invloed, omdat onkruid hier meer nuttig oppervlakte heeft om zich te vestigen. Zaden kunnen bijvoorbeeld in de gaten vallen, hechten zich aan de verharding en worden gevoed met hangwater en nutriënten.
Er zijn nog weinig ervaringen met het preventief bestrijden van onkruid door de toepassing van halfverhardingen. Wel blijkt uit een onderzoek van het opzoekingscentrum voor de wegenbouw dat hoe grover de korrel, hoe minder onkruidgroei er is. Dit is een zaak waar rekening mee gehouden kan worden bij het toepassen van halfverharding. Ook de keuze qua hardheid van materiaal is van invloed op het groeien van onkruid. Een hard materiaal, bijvoorbeeld porfier laat onkruid minder goed groeien ten opzichte van een zachter materiaal, bijvoorbeeld kalksteen.
De waterdoorlaatbaarheid van halfverharding is goed, mits de ondergrond goed is gefundeerd. Door middel van puingranulaat of een mengsel van een gebonden mix onder de halfverharding zal er een goede fundering zijn. Boven deze laag van granulaat of mix is geotextiel te adviseren. Hierdoor kunnen wortels zich niet hechten in de bodem. Op het puingranulaat of de gebonden mix kunnen grindmatten worden toegepast. Deze matten zorgen dat de halfverharding blijft liggen en er geen spoorvorming ontstaat. Hierdoor verdicht de ondergrond niet en is er een goede waterafvoer. Wat betreft onderhoud op halfverharding kunnen alle curatieve methoden op verharding ook worden toegepast op halfverharding. Zand valt niet onder halfverharding, dit is een open verharding.
Het is van belang dat de rand van een beplantingsvak wordt afgewerkt. Bijvoorbeeld een kantsteen of een opsluiting in de vorm van cortenstaal. Dit zorgt ervoor dat onkruid niet in of uit een beplantingsvak kan ‘kruipen’ richting de verharding.
Naast curatieve technieken zoals wieden en preventieve technieken zoals het juiste mengsel kiezen om onkruid in het gazon te voorkomen, is er ook een ontwerptechnische aanpak om te voorkomen dat gazon in de verharding ‘kruipt’. D is een kantopsluiting rondom het gazon met een kantsteen of een opsluiting van cortenstaal. De kantopsluiting op de onderste afbeelding is van betonbanden gemaakt. Dit is ook een optie.