Hoe maak je zelf een tuinontwerp? 10 stappenplan

Peter Mecklenfeld
12 december 2017

Het maken van een tuinontwerp vind ik zelf het allerleukste om te doen. Het blijft motiverend om telkens weer leuke mensen te ontmoeten en te verrassen met goede ideeën. Maar hoe maak je zelf een tuinontwerp?

In deze blog deel ik een stappenplan waarin ik van A tot Z deze vraag ga beantwoorden zodat je goed voorbereid toewerkt naar jullie nieuwe droomtuin. Alle inhoudelijke informatie, inspiratie, tips en adviezen zijn gebaseerd op ruim 10 jaar relevante ervaring in het ontwerpen, aanleggen en onderhouden van tuinen. Deels zijn het eigen ervaringen maar merendeel een samenvoeging van (unieke) situaties en problemen die we samen met het team hebben aangepakt en opgelost.

Maak je vooral geen zorgen. Het maken van tuinplannen, het tuinontwerp en het proces van het realiseren van die droomtuin moet leuk zijn. Vergelijk het met een autorit naar Oostenrijk die wat langer duurt dan 10 uur. Ook de weg daar naartoe kent obstakels, uitdagingen en onvoorziene situaties. De kunst is om erop voorbereid te zijn en te denken in mogelijkheden in plaats van moeilijkheden.

Veel leesplezier!

Hoe maak je zelf een tuinontwerp?

Stap 1: Pen en papier
Stap 2: Inspiratiebord maken
Stap 3: Bepalen van een (tuin)stijl
Stap 4: Inventarisatie van de tuin
Stap 5: Conceptschets
Stap 6: Budgetteren
Stap 7: Schetsontwerp
Stap 8: Voorwerk
Stap 9: Uitzetten van de tuin 
Stap 10: Het uitzetten van de tuin
Nawoord

Wil je na het lezen van dit artikel nog meer tuinontwerptips ontvangen? In mijn gratis e-book vertel ik je hier alles over. Download hier de gratis Tuinontwerp Gids. 

Stap 1: Pen en papier

Juist. Lekker ouderwets beginnen met pen en papier. Ik heb er zelf geen onderzoek naar gedaan maar persoonlijk ervaar ik keer op keer dat ik veel creatiever ben met pen en papier dan wanneer ik direct bovenop een toetsenbord duik.

Je maakt een lijst met wensen die in je opkomen en schrijft ze allemaal op. Ga in deze fase niet nadenken of ze wel relevant zijn. Blijf lekker schrijven totdat je hoofd helemaal leeg is.

Leg deze lijst op de hoek van de tafel en vul deze de komende dagen aan met dingen die je nog te binnen schieten. Belangrijk om te weten is dat het maken van tuinplannen niet over 1 of 2 dagen moet gaan. Geef het even de tijd en met het lijstje wat je de komende week in het zicht op de tafel hebt liggen ‘dwing’ je jezelf (en de rest van het gezin) om de lijst aan te vullen.

Dat is de basis waar je mee verder kunt.

Hoe krijg je de lijst nu volledig?

Klinkt erg voor de hand liggend natuurlijk. Een lijstje maken met alles wat je graag in je nieuwe tuin ziet terugkomen. Vaak betrappen mensen zichzelf erop dat ze alleen maar de meest voor de hand liggende inzichten opschrijven. Eigenlijk komen 90% van de lijstjes die ik van mijn klanten krijg met elkaar overeen. Dat heeft aan de ene kant te maken met de transformatie die we maken in de 21ste eeuw en de tuintrends die er jaarlijks weer worden gepresenteerd.

Maar aan de andere kant komt het omdat je jezelf ‘vergeet’ te dwingen om goed na te denken.

Ik vraag mensen altijd om, voordat ze beginnen met hun lijst tuinwensen een vel papier te pakken waar ze hun grootste ergernissen gaan opschrijven die ze op dit moment (en de afgelopen jaren) hebben ervaren in hun eigen tuin. Reken erop dat dit lijstje waardevol gaat zijn voor het uiteindelijke tuinplan.

Om je een handje te helpen zal ik wat belangrijke kenmerken onder elkaar zetten:

  • Kindvriendelijke tuin
  • Ruimte om tuinspullen op te bergen
  • Containers uit het zicht
  • Groot terras op de ochtend/ middag/ avondzon
  • Overdekt terras
  • Privacy
  • Ruimte voor de kinderen om te spelen
  • Parkeren 2 auto’s zonder dat ze elkaar in de weg staan

Dit zijn voorbeelden van zaken die je boven de grond zet. Maar om terug te komen op het lijstje waar je jullie ergernissen hebt opgeschreven kan ik me voorstellen dat daar hele andere zaken opstaan zoals bijvoorbeeld:

Dit lijstje is minstens zo waardevol en vertelt je veel meer over hoe je uiteindelijk je plannen gaat omzetten in tuinaanleg. Hoe je dit verder gaat oppakken vertel ik later.

Stap 2: Inspiratiebord maken

Wat je vervolgens kunt gaan doen is rondneuzen in bladen of op het internet. Zelf maak ik bijvoorbeeld veel gebruik van Pinterest. Je kunt hier heel goed een bord aanmaken met beelden die jullie mooi vinden. Maak onder elk beeld een notitie en geef aan waarom je dit beeld goed vindt. Vaak zijn het ook momentopnames. Met deze notitie kun je later teruggaan in het gevoel wat je destijds had bij het ‘pinnen’ van de foto.

Het gaat bij het samenstellen om mooie beelden en minder om totaalplaatjes (die vind je toch bijna niet omdat iedere tuin uniek is). Ik raad ook zeker aan om kleine details te omschrijven. Alle kleine beetjes helpen om jezelf, gezin en een tuin adviseur te laten zien wat jullie mooi vinden.

Wij hebben een portfolio opgebouwd met mooie (detail) foto’s van tuinen die we hebben ontworpen en aangelegd. Alle beelden mag je gratis gebruiken voor op je inspiratiebord.

Neem rustig de tijd om de foto’s de bekijken. Dat kan het makkelijkst via Pinterest:

Pinterest

Alle beelden hebben we ook in een speciaal bord geplaatst op Pinterest. Je zou van daaruit heel mooi een eigen bord kunnen samenstellen met de beelden die je het meest aanspreken.

Stap 3: Bepalen van een (tuin)stijl

Welke tuinstijl spreekt je het meest aan? Of welke combinatie? Ik vind dat een tuin moet dienen als een verlengstuk van je woonkamer of keuken. En dat deze moet aansluiten bij je interieur, inrichting en type woning.

Hierna ga je (of vraag anderen om te helpen) jullie stijl omschrijven. Vergelijk dat met het inspiratiebord wat je hebt gemaakt en trek dan conclusies. Hou je van strakke, rechte lijnen? Of meer van ronde, organische vormen? Of hou je van beide? Combinaties zijn prima mogelijk.

Het bepalen van een stijl heeft niet alleen te maken met de tuin zelf. Sterker nog, het komt pas op de 2de plaats.

Het is de laatste jaren steeds belangrijker geworden om de tuin in te richten als verlengstuk van de woning. Huizen worden steeds vaker tuingericht ingedeeld en wij willen met z’n allen steeds vaker en langer buiten zijn.

Het bepalen van een stijl heeft dus in de eerste plaats te maken met je levensstijl.

Uitgangspunten die je kunt gebruiken bij het bepalen van een stijl zijn:

  • Overdekt buitenplezier
  • Rust en ontspanning
  • Gezelligheid (met gezin, familie en vrienden)
  • Kindvriendelijk
  • Onderhoudsarm
  • Rechte lijnen en vormen
  • Ronde, organische lijnen en vormen
  • Veel kleuren en afwisseling
  • Sobere kleuren en tinten
  • Hoogte en diversiteit
  • Enzovoorts…

Moderne tuinen

In de afgelopen jaren is mijn eigen tuinstijl steeds bekender en populairder geworden. Moderne tuinen zijn een verlengstuk van binnen naar buiten en vormt een perfecte balans tussen praktische wensen en levensstijl.

Best lastig hé? Om een tuinstijl te bepalen. Laat het even bezinken en kom er op een later moment op terug. Het belangrijkste in deze stap is dat je onthoudt en bewust bent van het feit dat jouw levensstijl voorop gaat en dat het veel minder gaat om de details. Die komen later wel.

Welke tuinstijlen zijn er?

De meeste tuinstijlen kunnen we in categorieën plaatsen. De meest voorkomende heb ik voor je op een rij gezet:

Stap 4: Inventarisatie van de tuin

Je hebt een matenplan nodig om vanuit een bestaande situatie tot een nieuw tuinplan te kunnen komen. Maak een (simpele) ondergrond waarop duidelijk te zien is waar kavelgrenzen lopen en hoe de woning op het perceel staat. Belangrijk is om ramen er deuren in te tekenen. Geef hierop ook aan welke elementen (bijvoorbeeld bomen, schuur of erfafscheiding) je wil laten staan. Meet deze elementen nauwkeurig in en zet ze op het matenplan.

In deze fase is het ook verstandig om hoogtes in te meten. Op deze manier kun je heel nauwkeurig constructieve bepalingen doen en een plan maken voor het afvoeren van bijvoorbeeld hemelwater.

Tip! Je kunt ook gebruik maken van bestaande informatie. Je kunt een kaveltekening opvragen bij het kadaster en misschien heb je bouwtekeningen van de woning. Dat scheelt je werk en zorgt voor een nauwkeurig beeld. Meet wel altijd even na of de kavellijnen kloppen met de werkelijkheid. Het wil nog weleens voorkomen dat een haag uit de kluiten is gegroeid of dat de schutting niet helemaal op de erfgrens staat.

Meten = weten!

Op basis van deze informatie kun je een ondergrond op schaal gaan tekenen. Gebruik bij voorkeur een schaalverhouding die je het best inzicht geeft in de werkelijkheid. Bij voorkeur gebruik ik een schaal van 1 op 100. Maar verder pas ik ook wel eens een schaalverhouding toe van 1 op 50 of 1 op 200.

Stap 5: Conceptschets

Op basis van de informatie en inspiratie die je hebt verzameld ga je een conceptplan schetsen. En dan bedoel ik schetsen zoals je dat vroeger op de kleuterschool al deed. Zelf maak ik altijd gebruik van kalkpapier (doorzichtig papier) wat ik over de ondergrond (dit is de ondergrond waar de kavelgrenzen en de woning met eventuele bijgebouwen staat) leg en ga ik met een dikke stift lijnen trekken op basis van inzichten en gevoel.

Ik geef hierbij aan welke zichtlijnen het belangrijkst zijn en bepaal eerst hoe de zon draait ten opzichte van de tuin.

Hier komt uiteindelijk een logisch ‘vlekkenplan’ uitrollen waar je eigenlijk al bepaald welke elementen in welke hoek komen. Iets wat logisch en praktisch is moet je vooral zo houden. Daarvoor is deze fase erg belangrijk om te voorkomen dat je straks een kwartier onderweg bent om naar je afval naar de container te brengen. Oké, beetje overdreven voorbeeld maar je snapt me vast ;).

De eerste conceptschets is nooit perfect. Daag jezelf uit om meerdere versies te maken en kies uiteindelijk voor de beste.

Stap 6: Budgetteren

Met een budget kun je doelgericht gaan ontwerpen en dat helpt je met het maken van keuzes in een later stadium. Op deze manier ga je gericht toewerken naar een haalbaar tuinplan en voorkom je achteraf teleurstelling waardoor je met alternatieven aan de slag moet. De tijd- en investering die je hebt gedaan kom je uiteindelijk wel overheen, maar uit ervaring heb ik gemerkt dat het gevoel en enthousiasme wat je had bij het eerste plan nooit zo sterk zal zijn bij het alternatief wat je uiteindelijk hebt gemaakt.

En dat is iets wat blijft knagen…

Tips om je te helpen bij het budgetteren

Doorgaans kun je heel eenvoudig inschatten wat een tuin moet, of liever gezegd mag gaan kosten.

Neem 5 – 10 % van de waarde van je woning en je zit redelijk gemiddeld voor wat betreft de investering in de tuin.

In gunstige tijden nemen makelaars deze percentages ook mee in het taxatierapport. Dat wil zeggen dat, als je tuin voldoet aan hun richtlijnen tot maximaal 10% wordt meegenomen in de taxatiewaarde (verkoopwaarde). Dat is ook de reden waarom ik het altijd heb over een investering in plaats van een kostenpost.

Alle extra luxe die je graag in de tuin terug wil zien is dan ook extra en moet je los zien van de gemiddelden die ik hierboven benoemde. Ga vooral na wat het je waard is. Wat stop je erin en wat krijg je ervoor terug? Woongenot en buitenplezier, wat je een paar honderd/ duizend extra kost kom je echt wel overheen. Dat weegt niet op tegen keuzes waar je jarenlang spijt van hebt. Uiteraard moet het haalbaar zijn. Maar je snapt waarschijnlijk wel wat ik hiermee bedoel.

Stap 7: Schetsontwerp

Hier is het belangrijk dat je even extra goed oplet. In deze fase bepaal je of je een plan gaat maken wat uiteindelijk uitgevoerd gaat worden met een prachtig eindresultaat of dat je ‘als een kip zonder kop’ bezig gaat met het maken van plannen die uiteindelijk in de prullenbak belanden omdat ze haaks staan op jullie budget (zie volgende stap). En dat zou natuurlijk eeuwig zonde zijn.

Het schetsontwerp is je basisplan waarin alle tuinwensen, inzichten en creatieve ideeën in verwerkt worden. Het verhaal achter het plan moet kloppen als een bus. Ik toets mijn schetsontwerpen altijd door voor iedere keuze een motivatie te beschrijven. Het is niet zozeer belangrijk wat je kiest maar het is veel belangrijker waarom je keuzes maakt. Dat vooral maakt een plan sterk en daarmee overtuig je jezelf (en de rest van de familie).

Beplantingen

In het schetsontwerp denk ik alvast na over de beplanting in de tuin. Op een schetsontwerp moet je in één oogopslag de verschillen kunnen zien tussen verschillende ‘types’ beplanting:

  • Functionele beplanting
  • Wintergroene beplanting
  • Bomen en hagen
  • Heestergroepen
  • (Hoge) siergrassen
  • Balans

In het schetsontwerp hoef je nog niet na te denken over de exacte invulling en het bepalen van soorten. Dat kan prima in deze fase maar, ik heb ervoor gekozen om dit later te specificeren. De belangrijkste reden waarom ik het op deze manier aanpak is omdat je in deze fase al zoveel verschillende keuzes moet maken.

Bomen en planten zijn essentieel in het tuinplan en verdienen voldoende aandacht en focus. Ontwerpers zijn erg visueel ingesteld maar niet iedereen heeft dit. Laat staan dat je verstand hebt van planten.

Het beplantingsplan kan in een latere fase. Als de tuin zover klaar is en je een goed beeld krijgt van ruimtes. Dan is het veel eenvoudiger te visualiseren en kun je specifieke wensen (kleurgebruik, hoogtes en onderhoud) op elkaar afstemmen.

Materialen

Datzelfde geld grotendeels voor de keuze van materialen. In het schetsontwerp geef je met symbolen aan welk type materiaal je wilt gebruiken. Het uiteindelijke product kies je pas later en stem je af op wat je binnen hebt, de gevel(s) van de woning en/ of schuur en duurzame wensen en kenmerken.

Waar je wel over na gaat denken in deze fase is het vormen van een budget. Het tuinplan wat je gaat maken moet natuurlijk wel uitvoerbaar en realistisch zijn. Onderschat daarom de volgende fase niet. Ik raad je echt aan om hier goed voor te gaan zitten en/ of hulp in te roepen om een realistische inschatting te maken van de kosten die je gaat maken.

Bestek schrijven

Op basis van het schetsontwerp kun je een realistische begroting in elkaar gaan zetten om tot een financieel overzicht te komen. In deze fase bepaal je ook welke materialen je gaat gebruiken. Dat doe je aan de hand van het budget om daar zoveel mogelijk in de buurt te blijven. Ga je er wel van afwijken? Dan kies je bewust en kun je het onderbouwen/ testen of het een verantwoorde keuze is.

Om een helder beeld te krijgen van alle kosten die je gaat maken raad ik je aan om een (mini)bestek te maken met alle voorkomende werkzaamheden. Je bepaald hierin de kwaliteit en hebt altijd houvast en uitgangspunten tijdens de aanleg.

Ik zou het bestek op deze manier indelen:

Stap 8: Voorwerk

In deze fase trek je de werkschoenen aan en is het tijd om naar buiten te gaan. Je gaat voorbereidingen treffen om te kunnen beginnen met de aanleg van je nieuwe tuin.

Alle materialen die je niet gaat hergebruiken in het nieuwe plan kun je verwijderen en afvoeren. Let op dat je materialen zoveel mogelijk gescheiden gaat afvoeren. Dit is niet alleen beter voor het milieu maar ook nog eens voordeliger. Je kunt hiervoor geselecteerde containers bestellen die (met certificaten) door een erkend- en naar erkend verwerker worden afgevoerd.

Voor beplantingen geldt hetzelfde. Soorten die je wilt hergebruiken kun je (tijdelijk) laten staan of anders ‘opkuilen’ (wortels bedekken met grond) in een hoek waar je de eerste tijd nog niet bij hoeft. De rest kun je af gaan voeren.

Let erop dat, als je planten wil gaan hergebruiken in de juiste tijd gaat (ver) planten. In de periode november – maart (als er geen strenge vorst is) gaat dit meestal het best. In andere periodes is het soms ook mogelijk maar dat vraagt om andere technieken.

Het bestaande gazon zou je kunnen afplaggen en afvoeren maar ook kunnen frezen. Daarna kun je de kapot ‘gesneden’ zoden in de ondergrond verwerken. Let er in het laatste geval op dat je de zode goed diep onderwerkt om deze in een latere fase niet weer tegen te komen.

In deze fase raad ik je aan om gebruik te maken van machines. Met de hand kost het veel meer uren en kun je niet het gewenste resultaat en kwaliteit behalen.

Wij stellen altijd als regel:

‘’Alles wat je met oliedruk kunt uitvoeren moet je niet met bloeddruk doen.’’

Stap 9: Uitzetten van de tuin

Nu je alle oude materialen hebt afgevoerd kijk je hoogstwaarschijnlijk tegen een kale zandvlakte aan. Perfect! Want je hebt nu alle ruimte om de tuin te gaan uitzetten met behulp van een meetband, laser, piketten en touwen.

Gebruik hiervoor de uitzet tekening. Neem deze geplastificeerd mee in de tuin zodat je geen last hebt van het een natgeregende tekening.

De belangrijkste punten in de tuin zet je uit met piketten. In de eerste fase zet je alleen pikketten uit voor het grondwerk. Bepaal ook gelijk de belangrijkste hoogtes om de grondwerker en kraanmachinist zo goed mogelijk te instrueren.

Na het grondwerk kun je de exacte lijnen per fase en onderdeel van de tuin gaan uitzetten.

Stap 10: Het aanleggen van de tuin

Het voorbereidende werk zit erop. Vanaf vandaag gaat het de schop in de grond en zet je zichtbare stappen richting jouw nieuwe droomtuin. Maar voor je straks met een biertje of een wijntje kunt gaan genieten is er nog heel wat werk te verzetten.

Ben je klaar om de volgende stap te zetten richting jouw ultieme droomtuin?

Tuinontwerp Gids

Het ontwerpen van een tuin kent de nodige uitdagingen zoals je wellicht al hebt gelezen. In veel gevallen zie ik dat er structureel dezelfde fouten worden gemaakt die zorgen voor frustratie achteraf en vooral ook onnodig hoge kosten. De 9 meest gemaakte fouten heb ik verzameld en uitgeschreven in een boekje die je gratis kunt downloaden zodat jij goed voorbereid kunt beginnen aan het proces tuinplannen maken.

Het maakt hierbij niet uit of je de tuin zelf wil gaan ontwerpen of dat je overweegt om een ontwerper in te schakelen. In beide gevallen raad ik je aan om goed voorbereid aan de slag te gaan en dat je weet waar de valkuilen liggen. Op deze manier kun je zelf kwaliteit en kwantiteit van elkaar onderscheiden en maak je keuzes veel bewuster.

Download hier gratis de Tuinontwerp Gids.